Μπορείτε να διαβάσετε το υπόλοιπο βιβλίο εδώ :
Άγιος Νικόδημος ο Αγιορείτης. Πνευματικά Γυμνάσματα.
ΜΕΛΕΤΗ Ι΄
Περὶ τῆς μερικῆς κολάσεως ὅπου ἤδη λαμβάνουσιν οἱ ἁμαρτωλοὶ εἰς τὸν ἄδην.
Α΄. Περὶ τῆς δεινότητος τῆς φυλακῆς τοῦ ἄδου.
Β΄. Περὶ τῆς λύπης ὅπου ἔχουν ἐκεῖ οἱ ἁμαρτωλοὶ διὰ τὸ παρόν.
Γ΄. Περὶ τοῦ φόβου ὅπου ἔχουν διὰ τὸ μέλλον.
Α΄. Περὶ τῆς δεινότητος τῆς φυλακῆς τοῦ ἄδου.
[ΜΕΡΙΚΗ ΚΡΙΣΗ ΠΡΟ ΤΗΣ ΑΝΑΣΤΑΣΕΩΣ: ΜΕΡΙΚΗ ΧΑΡΑ ΚΑΙ ΑΠΟΛΑΥΣΗ ΣΤΟΝ ΟΥΡΑΝΟ ΓΙΑ ΤΟΥΣ ΔΙΚΑΙΟΥΣ, ΜΕΡΙΚΗ ΚΟΛΑΣΗ ΚΑΙ ΛΥΠΗ ΣΤΟΝ ΑΔΗ ΓΙΑ ΤΟΥΣ ΑΜΑΡΤΩΛΟΥΣ]
Συλλογίσου ἀδελφέ τὴν μερικὴν κόλασιν ὅπου ἀκολουθεῖ τώρα μετὰ θάνατον εἰς κάθε ἁμαρτωλὴν ψυχήν, ἡ ὁποία δὲν ἔκαμε τὴν πρέπουσαν μετάνοιαν καὶ ἐξομολόγησιν καὶ τὸν ἀνάλογον Κανόνα διὰ τὰς ἁμαρτίας της· ἡ ὁποία δὲν ἔκαμε τελείαν ἀποχήν του κακοῦ· ἡ ὁποία εἶχεν ὅλως δι’ ὅλου τὴν κλίσιν της καὶ τὴν θέλησίν της καὶ τὴν διάνοιάν της εἰς τὰ πάθη· καὶ ἡ ὁποία δὲν ἔλαβε τὴν τελείαν συγχώρησιν τῶν ἁμαρτιῶν τῆς ἀπὸ τὸν Θεόν. Ἡ τοιαύτη ψυχὴ εὐθὺς ὅπου εὔγῃ ἀπὸ τὸ σῶμα ἁρπάζεται ἀπὸ τοὺς ἄρχοντας τοῦ σκότους καὶ φοβεροὺς δαίμονας καὶ καταδικάζεται εἰς τὸν ἅδην* διὰ νὰ λαμβάνῃ ἐκεῖ μερικὴν κόλασιν, ἥτις ἠμπορεῖ νὰ διαιρεθῇ εἰς τρία, εἰς τὴν δεινότητα τῆς φυλακῆς ἐκείνης τοῦ ᾅδου, εἰς τὴν ἀπαρηγόρητον λύπην τοῦ παρόντος καὶ εἰς τὸν φόβον καὶ ἀγωνίαν τοῦ μέλλοντος.
* [Ὅτι δὲ εἰς τὴν φυλακὴν τοῦ ᾅδου ἀπέρχονται τώρα αἱ ψυχαὶ τῶν ἁμαρτωλῶν εἶναι γνώμη κοινὴ ὅλων σχεδὸν τῶν Πατέρων τῆς Ἐκκλησίας· ὅ τε γὰρ Μέγας Βασίλειος ἐν ταῖς εἰς τὴν Πεντηκοστὴν εὐχαῖς, τοῦτο μαρτυρεῖ λέγων· «Ὁ καὶ ἐν αὐτῇ τῇ παντελεὶῳ ἑορτῆ καὶ σωτηριώδῃ, ἱλασμοὺς καὶ ἱκεσίας ὑπὲρ τῶν κατεχομένων ἐν ᾅδου καταξιώσας δέχεσθαι».
Καὶ ὁ Ιερὸς Αὐγουστῖνος ἐν τῇ περὶ Πόλεως τοῦ Θεοῦ· «Μηδεὶς ἡγείσθω,φησί, μετὰ θάνατον ὅλως τὰς ψυχὰς κρίνεσθαι· ἄπασαι γὰρ (ἴσως δὲ ἄπασαι, εἶπε, διότι εἶναι ἀμφίβολον ποῖαι εἶναι δίκαιαι καὶ ποῖαι ἁμαρτωλαί) ἐν μιᾷ κοινῇ φυλακῇ κατέχονται ἕως οὖ ἔλθῃ ὁ καιρός, καθ’ ὄν μέγιστος Κριτὴς τῶν πεπραγμένων ποιήσεται τὴν ἐξέτασιν».
Καὶ ὁ Τερτυλλιανὸς ἐν τῷ περὶ ψυχῆς· «ἔστι σοι φησὶ παρ’ ἡμῶν βιβλίον, ἐν ᾦ πᾶσαν ψυχὴν ὡς ἐν εἰρκτῇ κατέχεσθαι, ἕως τῆς ἡμέρας τοῦ Κυρίου ἀπεφηνάμεθα».
Αὐτὸ τοῦτο λέγει καὶ ὁ Θεῖος Γρηγόριος ὁ Διάλογος ἐν ταῖς πρὸς Πέτρον ἀποκρίσεσι καὶ ὁ Μέγας Ἀθανάσιος ἐν ταῖς πρὸς Ἀντίοχον ἐρωταποκρίσεσιν. Ὅθεν καὶ κοινῶς ἡ καθόλου Ἐκκλησία τῶν Χριστιανῶν, τὰ μνημόσυνα ποιοῦσα τῶν ἐν Χριστῷ κοιμηθέντων, ἐπειδὴ εἶναι ἀμφίβολον ποῖοι ἀπέρχονται εἰς τὰς οὐράνιους μονὰς· διὰ τοῦτο πάντας κοινῶς ὑποθέτει ὅτι εὐρίσκονται εἰς τὴν φυλακὴν τοῦ ᾅδου, εἰς τόπον σκοτεινὸν καὶ λυπηρόν, δι’ ὅ καὶ παρακαλεῖ ὑπὲρ αὐτῶν νὰ καταταχθοῦν εἰς τόπον φωτεινόν, εἰς τόπον χλοερόν, εἰς τόπον ἀναψύξεως, ἔνθα ἀπέδρα πᾶσα ὁδύνη, λύπη καὶ στεναγμός].
Εκεῖ δὲ ἔχει νὰ μένῃ ἡ ψυχὴ ἕως οὖ νὰ γίνῃ ἡ Δευτέρα Παρουσία τοῦ Κυρίου καὶ ἡ τελευταία Κρίσις, διὰ νὰ λὰβῃ ὁμοῦ μὲ τὸ ἀναστηθὲν σῶμα της τὴν καθολικὴν καὶ τελείαν κόλασιν· καθὼς φρονεῖ ἡ καθολικὴ καὶ ἀνατολικὴ Ἐκκλησία καὶ καθὼς λέγει ὁ Μέγας Ἀθανάσιος ἐν ταῖς πρὸς τὸν Ἀντίοχον ἀποκρίσεσιν. Ἐρωτηθεὶς γὰρ ἐκεῖ ὁ ἅγιος, ἂν ἀπέλαβον τώρα οἱ δίκαιοι τὰ ἀγαθὰ καὶ οἱ ἁμαρτωλοὶ τὴν κόλασιν· ἀποκρίνεται, οὐδαμῶς’ «ὅμως δὲ αὐτὴ ἡ χαρά, ἣν ἔχουσι νῦν αἱ ψυχαὶ τῶν ἁγίων, μερικὴ ἀπόλαυσις ἐστί ὥσπερ καὶ ἡ λύπη, ἣν οἱ ἁμαρτωλοὶ ἔχουσι, μερικὴ κόλασις. Καὶ ὥσπερ μεταστέλλεται βασιλεὺς φίλους αὐτοῦ ἐπὶ τῷ συναριστῆσαι αὐτῷ, ὡσαύτως καὶ καταδίκους ἐπὶ τῷ κολάσαι αὐτούς, καὶ οἱ μέν, εἰς ἄριστον κληθέντες ἐν χαρᾷ εἰοὶν ἔμπροσθἐν τοῦ οἴκου τοῦ βασιλέως, ἕως τῆς ὥρας τοῦ ἀρίστου, οἱ δὲ κατάδικοι, ἐν φυλακῇ ἀποκεκλεισμένοι ἐν λύπῃ ὑπάρχουσιν, ἕως οὖ βουληθῇ ὁ Κριτής· οὕτω δεῖ νοεῖν καὶ ἐπὶ τῶν ἐκεῖσε ἀφ’ ἡμῶν προλαβουσῶν ψυχῶν, λέγω δὴ δικαίων καὶ ἁμαρτωλῶν». (Ἄποκρ. κ’.)*.
* Λέγουσι τινὲς ὅτι εἶναι νόθοι αἱ ἑρωταποκρίσεις αὖται τοῦ Μεγάλου Ἀθανασίου, ἐπειδὴ καὶ ἀναφέρουν μάρτυρας ὑστερινοὺς πατέρας, τὸν ἅγιον Ἐπιφάνειον καὶ τὸν Νύσσης Γρηγόριον· οὐκ ὀρθῶς δὲ τοῦτο λέγουσι, καθ’ ὅτι αὖται σώζονται εἰς παλαιοτάτας μεμβράνας καὶ Κώδικας· ἀναφέρει δὲ αὐτὰς ὡς γνησίας καὶ ὁ Θεῖος Ἰωάννης ὁ Δαμασκηνὸς ἐν τῷ περὶ εἰκόνος. Περὶ δὲ τῶν ῥηθέντων ἁγίων λέγομεν, ἢ πῶς ὃ Μέγας Ἀθανάσιος τοὺς ἔφθασε, καθ’ ὅτι ἔζησεν ὑπὲρ τοὺς ἔνενήκοντα χρόνους ἕως τοῦ παραβάτου Ἰουλιανοῦ καὶ ἐπέκεινα· ἢ πῶς παρὰ τινων ἄλλων προσετέθησαν τὰ ὀνόματὰ των].
[ΥΠΟΚΑΤΩ ΤΗΣ ΓΗΣ Ο ΑΔΗΣ. ΤΟΠΟΣ ΦΟΒΕΡΟΣ, ΣΚΟΤΕΙΝΟΣ, ΘΛΙΒΕΡΟΣ, ΠΙΚΡΟΣ]
Συλλογίσου λοιπὸν ἀγαπητὲ τὴν δεινότητα τῆς φυλακῆς ἐκείνης τοῦ ᾅδου, εἰς τὴν ὁποίαν καταδικάζεται ἡ ταλαίπωρος ψυχὴ τοῦ ἁμαρτωλοῦ καὶ στοχάσου τὸν τόπον αὐτῆς, ὅστις εἶναι ὑποκάτω ὅλης τῆς γῆς καὶ τῆς θαλάσσης, καθὼς λέγει ὁ ἰδιος Μέγας Ἀθανάσιος· τόπος φοβερός, τόπος σκοτεινός, τόπος ἀπόκρυφος ὅπου μόνον νὰ τὸν φαντασθῇ ὁ ἄνθρωπος ἀνατριχιάζει καὶ παγώνει ἀπὸ τὸν φόβον του καὶ ἄλλος δὲν ἠμπορεῖ νὰ τὸν καταλάβῃ τί εἶναι, πάρεξ μόνος ἐκεῖνος, ὅπου καταδικασθῇ εἰς αὐτόν. Καὶ τί ἄλλο εἶναι ὁ τόπος ἐκεῖνος παρὰ ἕνα χωρίον ἀφεγγὲς σκότους αἰωνίου καὶ ζόφου πεπληρωμένον καθὼς τὸν ὀνομάζει ὁ Θεῖος Νεῖλος; Τί ἄλλο εἶναι ὁ τόπος ἐκεῖνος παρὰ ἕνα καταστάλαγμα κάθε θλίψεως καὶ κάθε πικρίας, κατὰ σύγκρισιν τοῦ ὁποίου, ἡ πικρὰ ἐκείνη λίμνη τῆς Μερρᾶς ἦτο γλυκυτάτη, εἰς τὸν ὁποῖον τόπον ὅποιος ὑπάγει μίαν φορὰν εὐθὺς ὅλος πικρίζει καὶ φαρμακίζεται* καὶ διὰ τοῦτο πρέπει δικαίως νὰ ὀνομάζεται ὄχι τόπος πικρός, ἀλλ’ ἡ ἰδία πικρία «Διὰ τοῦτο ἐπωνόμασε τὸ ὄνομα τοῦ τόπου ἐκείνου πικρία» (Ἔξοδ. ιε’. 23).
* [Πόση δὲ εἶναι ἡ πικρότης τοῦ ᾅδου ἑδήλωσεν ἀπὸ μέρους ὁ ἅγιος Λάζαρος, ὅστις διὰ τέσσαρας μόνον ἡμέρας ὅπου ἐστάθη ἡ ψυχή του εἰς τὸν τόπον τοῦ ᾅδου, τόσον ἐπικράνθη, ὅπου δὲν ἠδύνατο νὰ φάγῃ ψωμί, ἢ ἄλλο φαγητόν, χωρὶς νὰ φάγῃ ὓστερον καὶ κανένα γλύκισμα εἰς τριάκοντα ὁλοκλήρους χρόνους ὅπου ἔζησε μετὰ τὴν ἀνάστασίν του, καθὼς ἀναφέρει τοῦτο ἐν τῷ Συναξαριστῇ τὸν Τριωδίου ὃ Ξανθόπουλος].
Στοχάσου τὸ σκότος τῆς φυλακῆς ἐκείνης, τὸ ὁποῖον εἶναι τόσον παχὺ καὶ χονδρόν, ὅπου ἂν συγκριθῇ μὲ αὐτὸ τὸ ψηλαφητὸν ἐκεῖνο σκότος τῆς Αἰγύπτου, εἶναι ἕνα λαμπρὸν μεσημέρι· διὰ τοῦτο ἔλεγεν ὁ Ἰὼβ, «Πρὸ τοῦ με πορευθῆναι εἰς γῆν σκοτεινὴν καὶ γνοφεράν, εἰς γῆν σκότους αἰωνίου, οὖ οὐκ ἐστι φέγγος, οὐδὲ ὁρᾶν ζωὴν βροτῶν». (Ιώβ’. 20).
[ΤΟΠΟΣ ΒΡΩΜΕΡΟΣ. ΣΥΓΚΑΤΟΙΚΗΣΗ ΜΕ ΤΟΥΣ ΔΑΙΜΟΝΕΣ]
Καὶ τὶς δύναται νὰ παραστήσῃ ἀδελφὲ τὴν βρώμαν καὶ δυσωδίαν τῆς φυλακῆς ἐκείνης; Τὴν ὁποίαν ἂν ἦτο τρόπος νὰ τὴν ὀσφρανθῇ ἕνας ζωντανὸς ἄνθρωπος, δὲν ἤθελεν ὑποφέρει ἀλλ’ ἐν τῷ ἅμα ἤθελε ξεψυχήσῃ;
Τίς νὰ παραστήσῃ τοὺς ἀσχημοτάτους καὶ φοβερούς, τοὺς ἀπανθρώπους καὶ σκληροὺς ὑπηρέτας τῆς φυλακῆς ἐκείνης, οἱ ὁποῖοι φωτίαν εὐγάνουν ἀπό τοὺς όφθαλμούς, φωτίαν ἀπὸ τοὺς μυκτῆρας, φωτίαν ἀπὸ τὸ στόμα, φωτίαν ἀπὸ κάθε μέρος; Καθὼς εἶναι γεγραμμένον περὶ τοῦ διαβόλου· «ὀφθαλμοὶ αὐτοῦ ὡς εἶδος ἑωσφόρου· ἐκ στόματος αὐτοῦ ἐκπορεύονται ὡς λαμπάδες καιόμεναι, καὶ διαρρίπτονται ὡς ἐσχάραι πυρὸς· ἐκ μυκτήρων αὐτοῦ ἐκπορεύεται καπνὸς καμίνου καιομένης πυρὶ ἀνθράκων· ἡ ψυχὴ αὐτοῦ ἄνθρακες, φλὸξ δὲ ἐκ τοῦ στόματος αὐτοῦ
ἐκπορεύεται». (Ἰὼβ μα΄. 18).
Τὶς λόγος νὰ παραστήσῃ τὰ ἄλυτα δεσμὰ τῆς φυλακῆς ἐκείνης, μὲ τὰ ὁποῖα ἔχῃ νὰ δεθῇ ἡ ταλαίπωρος ψυχὴ ἀπὸ κάθε μέρος, χωρὶς νὰ ἠμπορῇ ὁλότελα νὰ κινηθῇ εἰς καμμίαν πρᾶξιν; καθὼς γέγραπται «δήσαντες αὐτοῦ χεῖρας καὶ πόδας, ἄρατε αὐτὸν καὶ ἐκβάλλετε εἰς τὸ σκότος τὸ ἐξώτερον, ἐκεῖ ἔσται ὁ κλαυθμὸς καὶ ὁ βρυγμὸς τῶν ὀδόντων». (Ματθ. κβ’. 13).
Τίς νὰ διηγηθῇ ὅλας τὰς ἄλλας κακοπαθείας ἐκείνης τῆς φυλακῆς, τὰς ὁποίας δίδει ὁ Θεὸς εἷς τὴν ψυχὴν ἐκείνην ὅπου τὸν ἐπαραπίκρανε μὲ τὴν παράβασιν τῶν ἐντόλῶν Του, ὡσὰν ἕναν ἀρραβῶναν καὶ προοίμιον τῆς μελλούσης κολάσεως; Τώρα τί λέγεις ἐσὺ ἁμαρτωλὲ ὅπου ἀκούεις ταῦτα; Δὲν φοβεῖσαι τὴν καταδίκην τῆς φυλακῆς ἐκείνης; Ἤ σοῦ φαίνεται ἐλαφρά, μὲ τὸ νὰ ὀνομάζεται φυλακὴ καὶ ὄχι τελεία κόλασις; Ἄχ! ἀνόητος ὅπου εἶσαι καὶ δὲν ἠξεύρεις ὅτι φυλακὴ ναὶ ὀνομάζεται, ἀλλὰ τὰ βάσανα ὅπου ἔχει, ὑπερβαίνουν ὅλα τὰ βάσανα καὶ μαρτύρια ὅπου ἔκαμαν εἰς ὅλους τοὺς μάρτυρας τοῦ Χριστοῦ οἱ Διοκλητιανοὶ καὶ Μαξιμιανοί, οἱ Ἀγριππῖνοι καὶ οἱ Ἀγρικόλαοι καὶ οἱ λοιποὶ
τύραννοι;
Διότι καθὼς ἡ τελεία κόλασις τῶν ἁμαρτωλῶν ἀσυγκρίτως ὑπερβαίνει καὶ τὰ βάσανα τῆς φυλακῆς ἐκείνης, ἔτσι καὶ ἡ φυλακὴ ἐκείνη, ἥτις εἶναι ἄρραβὼν τῆς τοιαύτης κολάσεως, ἀσυγκρίτως ὑπερβαίνει ὅλα τοῦ κόσμου τούτου τὰ παιδευτήρια. Καὶ πρὸς τούτοις, διότι καὶ τὰ πλέον ἐλαφρὰ παιδευτήρια μὲ τὰ ὁποῖα παιδεύει ὁ Θεὸς μίαν ἁμαρτωλὴν ψυχήν, ὑπερβαίνουν καὶ αὐτὰ τὰ πλέον βαρύτερα παιδευτήρια τῶν ἀνθρώπων.
[ΠΟΛΛΕΣ ΦΟΡΕΣ Η ΨΥΧΗ ΤΩΝ ΑΜΑΡΤΩΛΩΝ ΣΥΣΤΕΛΛΕΤΑΙ, ΦΟΒΑΤΑΙ ΚΑΙ ΔΕΝ ΘΕΛΕΙ ΝΑ ΒΓΕΙ ΑΠΟ ΤΟ ΣΩΜΑ, ΓΝΩΡΙΖΟΝΤΑΣ ΤΙ ΤΗΝ ΠΕΡΙΜΕΝΕΙ]
Διὰ τοῦτο καὶ πολλοὶ ἁμαρτωλοὶ εἰς τὴν ὥραν τοῦ θανάτου των φοβοῦνται, ἀγωνιῶσιν, ἱδρώνουν, ἀγριώνουν τοὺς ὀφθαλμούς, τρίζουν τοὺς ὀδόντας, πολλάκις δὲ καὶ πηδοῦν ἀπὸ τὴν κλίνην καὶ κάμνουν ὡσὰν δαιμονισμένοι καὶ δὲν θέλει νὰ εὔγῃ ἡ ψυχὴ των ἀπὸ τὸ σῶμα, ἐνθυμουμένη τὴν καταδίκην ὅπου ἔχει νὰ πάθῃ εἰς ἐκείνην τὴν φυλακήν. Καὶ λοιπόν, ἂν μοναχὴ ἡ ἐνθύμησις τῆς καταδίκης ἐκείνης προξενῇ τόσον φόβον καὶ τόσην ἀγωνίαν, πόσον ἄρά γε φόβον καὶ πόσον τρόμον ἔχει νὰ προξενήσῃ εἰς ἐσένα αὐτὴ ἡ καταδίκη ὅταν μὲ τὸ ἔργον τὴν δοκιμάσῃς; Φρῖξον ἀδελφέ καὶ φοβήθητι καὶ σπούδασον πῶς νὰ γλυτωσῃς ἀπὸ τὴν καταδίκην τῆς φυλακῆς ἐκείνης, τὴν ὁποίαν ἐφοβήθησαν τόσοι καὶ τόσοι ἅγιοι, διὰ τοῦτο καθημερινῶς ἔκλαιον.
[ΚΑΙΡΟΣ ΜΕΤΑΝΟΙΑΣ]
Τώρα ὅπου ἔχεις τὸν καιρὸν ἑτοίμασον τόπον εἰς τοὺς οὐρανοὺς* διὰ νὰ κατοικήσῃς μετὰ θάνατον, τόπον φωτεινόν, τόπον χλοερόν, τόπον ἀναψύξεως. Ἑτοίμασον δὲ αὐτὸν μὲ τὰ ἔργα τῆς ἐλεημοσύνης σκορπίζοντας τὸν πλοΰτον σου εἰς πτωχοὺς καὶ ὀρφανά, εἰς ἀσθενεῖς καὶ φυλακωμένους, εἰς ξένους καὶ γυμνούς, εἰς πεινασμένους καὶ διψασμένους καὶ ὄχι σκορπίζοντάς τον εἰς τὸ νὰ οἰκοδομῇς μεγάλα καὶ ὑψηλὰ σπήτια ὄχι εἰς τραπέζια πολυτελῆ καὶ εἰς φορέματα· ὄχι εἰς δούλους καὶ δούλας καὶ εἰς ἄλλα τοιαῦτα μάταια, μὲ τὰ ὁποῖα δὲν γλυτώνεις ἀπὸ τὴν φυλακήν, ἀλλὰ ἐμβαίνεις εἰς αὐτήν. Τώρα ὅπου ἔχεις τὸν καιρὸν κινήσου ἐπάνω καὶ κάτω· κάμε κάθε ἀγαθοεργίαν· σύχναζε εἰς τὸν πνευματικόν σου καὶ μὴν ἀφήσῃς καμμίαν ἁμαρτίαν ἀνεξομολόγητον· βίαζε τὴν καρδίαν σου διὰ νὰ μὴ κλίνῃ εἰς τὰ πάθη καὶ ἡδονάς, συντρίβοντάς την μὲ τὸν φόβον τῆς καταδίκης ἐκεινης καὶ μὲ τὴν συντετριμμένην μετάνοιαν· πρὸ τοῦ νὰ δεθοῦν αἱ χεῖρές σου καὶ οἱ πόδες σου καὶ πρὸ τοῦ νὰ κλεισθῇ ἡ θύρα τῆς ζωῆς ταύτης. Ἀγωνίσου νὰ παραλάβῃς μαζί σου συντρόφους τοὺς ἁγίους ἀγγέλους διὰ μέσου τῶν ἀρετῶν καὶ νὰ μὴ παραδοθῇς εἰς τὰς χεῖρας τῶν δαιμόνων διὰ μέσου τῶν πονηρῶν ἒργων· ἐνδύσου τὰ ὄπλα τοῦ φωτός, διὰ νὰ μὴ καταδικασθῇς εἰς τὸ ἐξώτερον σκότος, καθὼς ὁ Παῦλος σοῦ παραγγέλλει «Ἀποθώμεθα τὰ ἔργα τοῦ σκότους καὶ ἐνδυσώμεθα τὰ ὅπλα τοῦ φωτός, ὡς ἐν ἡμέρᾳ εὐσχημόνως περιπατήσωμεν» (Ῥωμ. ιγ’ 12).
[ΟΙ ΨΥΧΕΣ ΤΩΝ ΔΙΚΑΙΩΝ ΣΕ ΜΕΡΙΚΗ ΧΑΡΑ, ΑΠΟΛΑΥΣΗ ΚΑΙ ΜΑΚΑΡΙΟΤΗΤΑ ΣΤΟΝ ΟΥΡΑΝΟ, ΣΥΝΤΡΟΦΙΑ ΜΕ ΑΓΙΟΥΣ ΑΓΓΕΛΟΥΣ]
* [Ὅτι μὲν αἱ ψυχαὶ τῶν δικαίων ἔχουν νὰ λάβουν μετὰ τὴν ἀνάστασιν τὴν τελείαν ἀπόλαυσιν καὶ μακαριότητα εἰς τοὺς οὐρανούς, βέβαιοῖ αὑτὸς ὁ Κύριος λέγων· «Ἐν γὰρ τῇ ἀναστάσει… ὡς ἄγγελοι τοῦ Θεοῦ ἐν οὐρανῷ εἰσί» (Ματθ. κβ’. 30).
Αὐτὸ τοῦτο συνομολογεῖ καὶ ὁ Θεῖος Μάξιμος φέρων τὸ ῥητὸν τοῦτο τοῦ Κυρίου εἰς βεβαίωσιν.
Ὅτι δὲ καὶ πρὸ τῆς ἀναστάσεως, εἰς τοὺς οὐρανοὺς ἔχουν νὰ λάβουν αἱ ψυχαὶ τῶν δικαίων τὴν μερικὴν ἀπόλαυσιν, μαρτυρεῖ ὁ ἅγιος Γρηγόριος ὁ Διάλογος ἐν ταῖς πρὸς Πέτρον ἀποκρίσεσι λέγων : «Ὅτι τῶν τετελειωμένων δικαίων αἱ ψυχαὶ εὐθέως ἠνίκα ἐκ τῶν τῆς σαρκὸς κλείθρων ἐξέλθωσιν, ἐν ταῖς οὐρανίαις καθέδραις ὑποδέχονται, φανερώτερον τοῦ φωτὸς καθέστηκεν» · αὐτὴ γὰρ ἡ ἀλήθεια δε ἑαυτῆς μαρτυρεῖ λέγουσα, «Ὅπου τὸ πτῶμα, ἐκεῖ συναχθήσονται καὶ οἱ ἀετοὶ» (Ματθ. κδ’. 28) τουτέστιν ἔνθα αὐτὸς ὁ λυτρωτὴς ἡμῶν, σὺν τῇ σαρκὶ ᾗ ἀνέλαβεν ὑπάρχει, ἐκεῖ ἀδιστάκτως συναχθήσονται καὶ αἱ τῶν δικαίων ψυχαί.
Καὶ ὁ Παῦλος δὲ ἐπεθύμει ἀναλύσαι καὶ σὺν Χριστῷ εἶναι ὅστις οὒν Χριστὸν ἐν οὐρανοῖς ὑπάρχειν οὐκ ἀπιστεῖ οὐδὲ τὴν τοῦ Παύλου ψυχὴν ἐν οὐρανοῖς ὑπάρχειν ἀρνεῖται, αὐτὸς γὰρ περὶ τῆς τοῦ σώματος διαλύσεως καὶ τῆς ἐν τῇ ἐπουρανὶῳ πατρίδι κατοικίας λέγει· «οἴδαμεν ὅτι, ἐὰν ἡ ἐπίγειος ἡμῶν οἰκία τοῦ σκήνους καταλυθῇ, οἰκοδομὴν ἐκ Θεοῦ ἔχομεν, οἰκίαν ἀχειροποίητον, αἰώνιον ἐν τοῖς οὐρανοῖς.» (Β’. Κορ. ε’. 1).
(Ἐνῷ καὶ αὐτὸς ὁ Θεῖος Γρηγόριος λέγει ὅτι αἱ ψυχαὶ τῶν δικαίων ὅπου εἶχον κἄποιαν ἔλλειψιν εἰς τὴν καθόλου ἀρετήν, εὑρίσκονται χωρισμέναι τοῦ ἐπουρανίου Βασιλέως εἰς κἄποιας μονάς) Καὶ ὁ Θεολόγος δὲ Γρηγόριος τοῦτο τὸ ἴδιον δοξάζει λέγων ἐν τῷ εἰς Καισάριον ἐπιταφείῳ. «Πείθομαι σοφῶν λόγοις, ὅτι ψυχὴ πᾶσα καλὴ τε καὶ θεοφιλὴς ἐπειδὸν τοῦ συνδεδεμένου σώματος ἐνθένδε ἀπαλλαγῆ… θαυμαοίαν τινὰ ἤδεται ἡδονὴν καὶ ἀγάλλεται· καὶ ἵλεως χωρεῖ πρὸς τὸν ἑαυτῆς δεσπότην»· ποῦ δὲ εἶναι ὃ δεσπότης αὐτῆς; Φανερὸν ὅτι ἐν τῷ οὐρανῳ· λοιπὸν καὶ αὐτὴ εἰς τὸν οὐρανὸν ἀνέρχεται, καθὼς ὁ ἴδιος δεσπότης Χριστὸς ὑπεσχέθη λέγων, «ὅπου εἰμὶ ἐγὼ ἐκεῖ καὶ ὁ διάκονος ὁ ἐμὸς ἕσται» (Ἰωάν, ιβ’. 26). (ὅπερ ἑρμηνεύων ὁ Ιερὸς Θεοφύλακτος λέγει· «ποῦ δὲ ὁ Χριστὸς ἐν οὐρανοῖς, ὥστε ὁ διὰ τοῦ θανάτου αὐτῷ ἀκολουθῶν καὶ μὴ τῷ κόσμῳ τούτῳ προσηλωθείς, ἐκεῖ ἔσται ἐν οὐρανοῖς»). Καὶ πάλιν «Πάτερ οὕς δέδωκάς μοι, θέλω, ἵνα ὅπου εἰμὶ ἐγὼ κἀκεῖνοι ὦσι μετ’ ἐμοῦ, ἴνα θεωρῶσι τὴν δόξαν τὴν ἐμὴν, ἥν δέδωκάς μοι» (Ἰωάν. ιζ’. 24) καὶ αὖθις «καὶ ἐὰν πορευθῶ καὶ ἑτοιμάσω ὑμῖν τόπον, πάλιν ἔρχομαι καὶ παραλήψομαι ὑμᾶς πρὸς ἑμαυτόν, ἵνα ὅπου εἰμὶ ἐγὼ καὶ ὑμεῖς εἶσθε». (Ἰωάν. ιδ’. 3)
Ἀλλὰ καὶ ὁ Μέγας Ἀθανάσιος προλαβὼν εἶπεν ὅτι αἱ ψυχαὶ τῶν δικαίων εὑρίσκονται τώρα ἔμπροσθεν τοῦ Οἴκου τοῦ Βασιλέως, ὅστις ὁμολογουμένως εἶναι ὁ οὐρανὸς
Καὶ ὁ Νύσσης δὲ Θεῖος Γρηγόριος εἰς τρεῖς τάξεις διαιρῶν τοὺς σωζομένους, εἰς τὴν τάξιν τῶν δούλων, τῶν μισθωτῶν καὶ τῶν υἱῶν, λέγει· ὅτι οὗτοι πάντες ἐν οὐρανῷ εἰσι καὶ οἱ μὲν δοῦλοι, δοξολογοῦσι τὸν Θεὸν ὁμοῦ μὲ τὴν τρίτην Ἱεραρχίαν τῶν ἀγγέλων, τοὺς ἀγγέλους δηλαδή, ἀρχαγγέλους καὶ ἀρχάς· οἱ δὲ μισθωτοὶ μὲ τὰς ἐξουσίας, δυνάμεις, καὶ κυριότητας, οἱ δὲ υἱοὶ μὲ τὰ Σεραφείμ, Χερουβείμ, καὶ τοὺς θρόνους.
Καὶ ὁ μέγας Ἀντώνιος, καὶ πολλοὶ ἄλλοι ὅσιοι, εἶδον ἐν ὁπτασίᾳ, ὅτι αἱ ψυχαὶ τῶν δικαίων ἀνήρχοντο εἰς τοὺς οὐρανούς].
Ἐντράπου λοιπόν, ἐντράπου ἀδελφέ, πῶς τόσας καὶ τόσας φοράς ἔγινες ἄξιος μὲ τὰς ἁμαρτίας σου νὰ καταδικασθῇς εἰς ἐκείνην τὴν φοβερὰν φυλακήν, ἐὰν ὁ Θεὸς διὰ τὴν πολλήν Του ἀγαθότητα δὲν σὲ εὐσπλαγχνίζετο νὰ σοῦ δώσῃ ἀκόμη καιρὸν ζωῆς διὰ νὰ μετανοήσῃς καὶ νὰ ἐλευθερωθῇς ἀπὸ τὴν καταδίκην ἐκείνην. Καὶ περισσότερον ἔντράπου, ὅτι ἄλλοι μὲν χριστιανοὶ ὅπου ἔζησαν ὁμοῦ μὲ ἐσένα, δὲν ἁμάρτησαν ὡσὰν καὶ ἐσένα, ἡτοίμασαν εἰς τοὺς οὐρανοὺς ἕνα τόπον φωτεινότατον, ἀναπαυτικώτατον καὶ χαριέστατον μὲ τὰ καλὰ ἔργα ὅπου ἔκαμαν, διὰ νὰ ὑπάγουν μετὰ θάνατον νὰ ἀναπαυθοῦν· ἐσὺ δὲ διὰ τὰς ἁμαρτίας σου ἡτοίμασας εἰς κατοικίαν σου τὴν σκοτεινὴν φυλακὴν τοῦ ᾅδου· ἂχ ἀδελφέ, καὶ τί λογῆς καταισχύνην ἆρα γε θέλεις λάβει ὅταν ἰδῇς τους ἐναρέτους καὶ καλοὺς Χριστιανούς, εὐθὺς ὅπου ἀποθάνουν νὰ εἴναι συντροφευμένοι ἀπὸ τοὺς ἁγίους ἀγγέλους ἐσὺ δὲ νὰ εἶσαι συντροφευμένος ἀπὸ τοὺς μιαροὺς δαίμονας; Τί λογῆς καταισχύνην θέλεις λάβει, ὅταν βλέπῃς ἐκείνους μὲν χαίροντας νὰ ἀναβαίνουν εἰς τὸν οὐρανὸν διὰ νὰ ἀναπαυθοῦν καὶ νὰ ἔχουν μερικὴν ἀπόλαυσιν καὶ μακαριότητα, ἕως οὖ νὰ γίνῃ ἡ Δευτέρα Παρουσία νὰ λάβουν καὶ τὴν τελείαν μακαριότητα, ἐσὺ δὲ νὰ μένῃς ἔξω ἄθλιος, ἐλεεινὸς καὶ κλαίωντας νὰ καταβῇς εἰς τὸν ᾅδην καὶ νὰ μένῃς ἐκεῖ ἕως οὖ νὰ γίνῃ ἡ τελευταία κρίσις διὰ νὰ λάβῃς καὶ τὴν τελείαν κόλασιν; «Ἐκεῖ ἔσται ὁ κλαυθμὸς καὶ ὁ βρυγμὸς τῶν ὀδόντων, ὅταν ὄψησθε Ἀβραὰμ καὶ Ἰσαὰκ καὶ Ἰακὼβ καὶ πάντας τοὺς προφήτας ἐν τῇ Βασιλείᾳ τοῦ Θεοῦ, ὑμᾶς δὲ ἐκβαλλομένους ἔξω» (Λουκ. ιγ’ 28).
[ΑΠΟΦΑΣΗ ΔΙΟΡΘΩΣΗΣ]
Ὅθεν θαύμασαι ἀγαπητὲ διὰ τὴν τόσην μωρίαν ὅπου εἶχες ἕως τώρα καὶ ἔζησες μὲ τόσην ἀφοβίαν, ὡσὰν ἕνας ἄπιστος καὶ ἐθνικὸς καὶ ὡσὰν νὰ μὴν εἶχες νὰ λάβῃς παιδείαν καὶ κόλασιν διὰ τὰς ἁμαρτίας σου. Καὶ ἀποφάσισε εἰς τὸ ἑξῆς νὰ ζήσῃς ὡσὰν καλὸς καὶ ἀληθινὸς Χριστιανός, ὅπου πιστεύει καὶ φρονεῖ τὰ τοιαῦτα καὶ προμήθευσε διὰ τὴν σωτηρίαν σου μίαν ὥραν προτήτερα διὰ νὰ γλυτώσῃς ἀπὸ τὴν μερικὴν κόλασιν, τὴν τόσον φοβερὰν ὅπου σὲ προσμένει, ἡ ὁποῖα εἶναι πολὺ κοντὰ καὶ ἐνδέχεται νὰ σοὺ ἀκολουθήσῃ τοῦτον τὸν μῆνα, ταύτην τὴν ἑβδομάδα, ταύτην τὴν ἡμέραν καὶ ταύτην τὴν ὥραν. Εὐχαρίστησε τὸν Κύριον ὅπου δὲν σὲ κατεδίκασεν ἕως τώρα εἰς τὴν φυλακὴν ἐκείνην τοῦ ᾅδου, ἀλλά σοῦ ἔδωκεν αὐτὰς τὰς ὀλίγας ἡμέρας τῆς ζωῆς διὰ νὰ διορθωθῇς καὶ ἀκουμβίζοντας τὸν ἑαυτόν σου εἰς τὸν σταυρὸν καὶ εἰς τὰς πληγὰς τοῦ Ἐσταυρωμένου Ἱησοῦ παρακάλεσέ Τον νὰ μὴν ἀφίσῃ τὴν ψυχήν σου νὰ ἀπωλεσθῇ, ἐπειδὴ τὴν ἔχει ἐξηγορασμένην μὲ τὸ πολύτιμον αἷμα Του· «ἄξιος εἶ λαβεῖν τὸ βιβλίον καὶ ἀνοῖξαι τὰς σφραγῖδας αὐτοῦ, ὅτι ἐσφάγης καὶ ἠγόρασας τῷ Θεῷ ἡμᾶς ἐν τῷ αἵματί σου» (Ἀποκ. ε’ 9).
Β΄. Περὶ τῆς λύπης ὅπου ἔχουν ἐκεῖ οἱ ἁμαρτωλοὶ διὰ τὸ παρόν.
[ΑΠΑΡΗΓΟΡΗΤΗ ΛΥΠΗ ΚΑΙ ΠΟΝΟΣ ΤΗΣ ΨΥΧΗΣ ΣΤΟΝ ΑΔΗ]
Συλλογίσου ἀδελφὲ τὴν ἀπαρηγόρητον λύπην καὶ πόνον ὅπου δοκιμάζει εἰς τὸ παρὸν ἡ ἁμαρτωλὴ ἐκείνη ψυχὴ ὅπου καταδικασθῇ εἰς τὸν ᾅδην, ἀπὸ τὴν ὁποίαν λύπην τόσον ἔχει νὰ καταβυθισθῇ, ὅπου νὰ μὴ δύναται τελείως νὰ ἐνθυμηθῇ ἄλλο τι, οὔτε αὐτὸν τὸν ἴδιον Θεὸν· διότι ἂν Τὸν ἐνθυμεῖτο, βέβαια ἤθελε καὶ νὰ παρηγορηθῇ, κατὰ τὸν ψαλμῳδὸν ὅπου λέγει· «Ἐμνήσθην τοῦ Θεοῦ καὶ εὐφράνθην» (Ψαλμ. ος’. 3). Τὴν λύπην δὲ αὐτὴν ἔχουν νὰ προξενοῦν αἱ πολλαῖ ἁμαρτίαι καὶ τὰ πάθη*, μὲ τὰ ὁποῖα ἡ ψυχὴ εὑρίσκεται ἐκεῖ καταφορτωμένη.
[ΤΙ ΕΙΝΑΙ ΑΜΑΡΤΙΑ ΚΑΙ ΤΙ ΠΑΘΟΣ]
* Ἄλλο εἶναι ἡ ἁμαρτία καὶ ἄλλο εἶναι τὸ πάθος τῆς ἁμαρτίας· καὶ ἁμαρτία μὲν εἶναι ἡ ἐνέργεια καὶ πρᾶξις τῆς ἁμαρτίας, πάθος δὲ εἶναι αὐτὴ ἡ ῥίζα ἡ ἐσωτερικῶς ῥιζωμένη εἰς τὴν καρδίαν καὶ τὴν ψυχήν, ἥτις βλαστάνει τὴν κατὰ πρᾶξιν ἀμαρτίαν· καὶ κατὰ ἄλλον τρόπον, τὸ πάθος εἶναι ὡσὰν μία πληγὴ ὅπου ἔγινε μὲσα εἰς τὴν ψυχὴν ἀπὸ τὰς πολλὰς πράξεις τῆς ἁμαρτίας, ἡ ὁποία πληγὴ ἐσωτερικῶς καὶ πάντοτε μὲν ἐνοχλεῖ τὴν ψυχὴν καὶ τὴν ἕλκει εἰς τὸ νὰ τυπὼνῃ τὴν ἁμαρτίαν μὲ τὴν φαντασίαν της καὶ νὰ τὴν ὀρέγεται μὲ τὴν καρδίαν καὶ θέλησίν της ἀκόμη καὶ ὅταν δὲν εἶναι παρὸν τὸ αἴτιον τῆς ἀμαρτίας.
Ὅταν δὲ ἀπαντήσῃ καὶ τὸν αἴτιον τῆς ἁμαρτίας τότε μάλιστα ἡ πληγὴ ἐκείνη ὡσὰν νὰ κτυπᾶται καὶ πονῇ τυραννικῶς βιάζει τὴν ψυχὴν εἰς τὴν ἁμαρτίαν καὶ κάμνει ἄλλην ἀλλοίωσιν καὶ εἰς τὴν ἔξω τοῦ προσώπου ἐπιφάνειαν· διὰ τοῦτο βλέπομεν καὶ πολλοὺς ἀνθρώπους ὅπου ἔχουν πάθος ἔρωτος, ἤ μίσους πρὸς τινας, οἱ ὁποῖοι εὐθὺς ὅπου τοὺς ἰδοῦν ἐν τῷ ἅμα κινεῖται καὶ τὸ πάθος τοῦ μίσους ἤ τοῦ ἔρωτος καὶ τοὺς προξενεῖ μίαν ταραχὴν καὶ ἀλλοίωσιν ὥστε ὅπου κάμνουν νὰ τοὺς γνωρίζουν πῶς ἐταράχθηκαν καὶ ὅσοι στέκονται κοντὰ τους· ὁ δὲ ἅγιος Ἰσαὰκ [ο Σύρος] λέγει «Πάθη εἰσὶ καθάπερ οὐοία τις σκληρὰ ἄπερ μεσιτεύουσι μεταξὺ τοῦ φωτὸς καὶ τῆς θεωρίας, καὶ κωλύουσιν ἐξ αὐτῆς τὴν διάκρισιν τῆς διαφορᾶς τῶν πραγμάτων» (λόγ. ξθ’).
[ΟΙ ΑΜΑΡΤΙΕΣ ΚΑΙ ΤΑ ΠΑΘΗ ΒΑΦΟΥΝ ΚΑΙ ΝΤΥΝΟΥΝ ΤΗΝ ΨΥΧΗ ΜΕ ΕΝΑ ΣΚΟΤΕΙΝΟ ΕΝΔΥΜΑ. ΟΙ ΑΡΕΤΕΣ ΤΗΝ ΝΤΥΝΟΥΝ ΜΕ ΕΝΑ ΛΑΜΠΡΟ ΕΝΔΥΜΑ]
Διότι ἤξευρε, ὅτι ὅταν ὁ ἄνθρωπος ἁμαρτάνῃ, εἴτε σωματικὴν ἁμαρτίαν, εἴτε ψυχικήν, ἢ ἔχει κανένα πάθος σαρκικὸν ἢ ψυχικόν, βάφεται μὲν ὁ νοῦς καὶ ἡ φαντασία τῆς ψυχῆς ἀπὸ τὴν βαφὴν τῆς ἁμαρτίας καὶ τοῦ πάθους ἐκείνου καὶ τυπώνεται καὶ μορφώνεται ἀπὸ τὸν τύπον καὶ τὴν μορφὴν αὐτῶν, ποιόνεται δὲ καὶ διατίθεται ἡ θέλησις τῆς ψυχῆς ἀπὸ τὴν κλίσιν καὶ ὄρεξιν ὅπου ἔλαβεν εἰς τὰς ἁμαρτίας καὶ εἰς τὰ πάθη· καὶ ἁπλῶς εἰπεῖν, ὅλη ἡ ψυχὴ ἐνδύεται ὡσὰν ἕνα συγχαμερόν, βρωμερὸν καὶ σκοτεινὸν* ἔνδυμα τὴν ἁμαρτίαν ὅπου πράξῃ, καὶ τὸ πάθος ὅπου ἔχει ἐν τῇ ζωῇ ταύτῃ· καθὼς ἐκ τοῦ ἐναντίου ἐνδύεται ὅλη ὡσὰν ἕνα ἔνδυμα ποθεινὸν εὐωδιαστικὸν καὶ φωτεινὸν τὴν ἀρετὴν καὶ τὸ καλὸν ὅπου πράξῃ. Διὰ τοῦτο καὶ ἡ Θεία Γραφὴ εἰς πολλὰ μέρη παρομοιάζει μὲ τὰ ἐνδύματα τόσον τὴν ἀρετὴν ὅσον καὶ τὴν κακίαν· καὶ διὰ μὲν τὴν ἀρετὴν οὕτω λέγει «Ἐνδύσασθε οὖν ὡς ἐκλεκτοὶ τοῦ Θεοῦ ἅγιοι καὶ ἠγαπημένοι σπλάγχνα οἰκτιρμῶν, χρηστότητα, ταπεινοφροσύνην, πρᾳότητα, μακροθυμίαν» (επισ. προς Κολ. γ’. 12.) διὰ δὲ τὴν κακίαν οὕτω· «Μισοῦντες καὶ τὸν ἀπὸ τῆς σαρκὸς ἐσπιλωμένον χιτῶνα» (Ἰούδ. ἐπιστ. 23), καὶ διὰ τὰ δύο ὁμοῦ οὕτω λέγει «ἀπεκδυσάμενοι τὸν παλαιὸν ἄνθρωπον σὺν ταῖς πράξεσιν αὐτοῦ καὶ ἐνδυσάμενοι τὸν νέον τὸν ἀνακαινούμενον εἰς ἐπίγνωσιν κατ’ εἰκόνα τοῦ κτίσαντος αὐτόν» (επισ. προς Κολ. γ΄ 9-10).
* Ὅτι δὲ ἡ ἁμαρτία σκότος ἐντυπώνει εἰς τὴν ψυχὴν μαρτυρεῖ καὶ ὁ μέγας Βασίλειος λέγων· «Ἠ ἁμαρτία ἐν τῇ ἀπολείψει τοῦ καλοῦ τὴν ὕπαρξιν ἔχουσα σκότος τυποῦται τοῖς ἀδικήμασι νοερὸν» (Διατάξ. ἀσκητ. δ’.) καὶ ὁ ἅγιος Μάρκος ὁ ἀσκητής· «Ὁ τοῖς πονηροῖς λογισμοῖς φησὶ περιεχόμενος, πῶς ἵδῃ τὴν ὑπὸ τούτων καλυπτομένην ἁμαρτίαν ἐνυπόστατον; ἤτις ἐστὶ σκότος καὶ ὁμίχλη ψυχῆς ἐξ ἐννοιῶν πονηρῶν καὶ λόγων καὶ πράξεων ἐμπεσοῦσα;».
Ὅθεν ἐὰν δὲν προφθάσῃ ἀπ’ ἐδῶ ἡ ψυχὴ νὰ ἐκδυθῇ τὸ σκοτεινὸν ἔνδυμα τῆς ἁμαρτίας ὅπου ἐφόρεσε καὶ νὰ ἐνδυθῇ τὸ φωτεινὸν ἔνδυμα τῆς ἀρετῆς, ὅταν εὔγῃ ἀπὸ τὸ σῶμα, εὑρίσκεται ἡ ταλαίπωρος ψυχὴ τοῦ ἁμαρτωλοῦ φερομένη μὲ αὐτό· καθὼς ἐξ ἐναντίας ἡ ψυχὴ τῶν ἐναρέτων εὐγαίνει ἀπὸ τὸ σῶμα φορεμένη μὲ τὸ λαμπρὸν ἔνδυμα τῆς ἀρετῆς*· καὶ ἡ μὲν ἁμαρτία ὅπου ἔπραξε, στέρησις οὖσα τοῦ καλοῦ θέλει ἀφανισθῆ καὶ δὲν θέλει εὑρεθῆ· καθὼς εἶναι γεγραμμένον «Ζητηθήσεται ἡ ἁμαρτία αὐτοῦ καὶ οὐ μὴ εὑρεθῇ» (Ψαλμ. θ’ 15), ἡ δὲ βαφὴ καὶ ἡ μορφὴ καὶ ὁ τύπος ὁ ἐμπαθὴς τῆς ἁμαρτίας, ἂν δὲν ἐξαλειφθῇ ἀπ’ ἐδῶ μὲ τὴν τελείαν μετάνοιαν, θέλει μένει εἰς τὴν ψυχὴν καὶ δι΄ αὐτὴν θέλει μένει εἰς αὐτὴν καὶ ἡ κόλασις, ὡς λέγει ὁ Μέγας Βασίλειος, «Ἡ ἁμαρτία ἐν τοῖς δρῶσιν αὐτὴν μᾶλλον ἢ ἐν τοῖς δρωμένοις κακῶς τὴν ὕπαρξιν ἔχει· πεπαυμένων οὖν τῶν πονηρῶν πράξεων καὶ ἡ ὕπαρξις τῆς ἁμαρτίας συναφανίζετα:… κἄν ἡ ἐπὶ τοῖς ἁμαρτήμασι τιμωρία τεταμιευμένη τύχοι τοῖς ἁμαρτάνουοι καὶ ἄλυτος ἤ ἐπὶ τοῖς ἀδικήμασι κόλασις» (Ἀσκητικ. διατάξ. δ’).
[Η ΨΥΧΗ ΤΟΥ ΧΡΙΣΤΟΥ ΣΤΟΝ ΑΔΗ ΕΙΧΕ ΤΟΥΣ ΤΥΠΟΥΣ ΤΩΝ ΠΑΘΩΝ ΚΑΙ ΤΩΝ ΠΛΗΓΩΝ ΓΙΑ ΔΟΞΑ ΚΑΙ ΚΑΥΧΗΜΑ ΤΗΣ. ΟΜΟΙΩΣ ΟΙ ΜΑΡΤΥΡΕΣ ΕΧΟΥΝ ΤΟΥΣ ΤΥΠΟΥΣ ΤΩΝ ΠΛΗΓΩΝ ΚΑΙ ΠΑΘΗΜΑΤΩΝ]
* Καὶ πρῶτον μὲν ἡ τεθεωμένη ψυχὴ τοῦ Κυρίου μας, ὅταν εὐγῆκεν ἀπὸ τὸ θεοϋπόστατον σῶμα της καὶ κατέβη εἰς τὸν ᾅδην γυμνὴ τῆς σαρκὸς διὰ νὰ κουρσεύσῃ τὰς ἐκεῖ εὐρισκομένας ψυχὰς εἶχεν εἰς τὸν ἑαυτόν της καὶ τοὺς τύπους τῶν παθῶν καὶ τῶν πληγῶν ὅπου ἔλαβεν ἐν τῷ σώματι ἐπὶ τοῦ σταυροῦ εἰς δόξαν καὶ καύχημά της, καθὼς ὁ σοφὸς Νικόλαος ὁ Ἐπίσκοπος Ἰδροῦντος ἐν τινι τροπαρίῳ τοῦ κανόνος τοῦ Μεγάλου Σαββάτου τούτο λέγει ἐπὶ λέξει οὕτως· «Ὁ ᾅδης Λόγε συναντήσας σοι, ἐπικράνθη βροτὸν ὁρῶν τεθεωμένον, κατάστικτον τοῖς. μώλωψι καὶ πανσθενουργὸν» κτλ. ὁ γὰρ ᾅδης ψυχῶν ἐστι τόπος γυμνῶν ἀπὸ σώματα· ὁ δὲ τάφος σωμάτων μόνον νεκρῶν. Ὅθεν ὁ ᾅδης ἐδῶ δὲν δύναται νὰ νοηθῇ ἀντὶ τοῦ τάφου, ὡς καὶ ὁ ἑρμηνευτὴς τῶν Κανόνων πτωχὸς Πρόδρομος οὕτως ἑρμηνεύει. Ἀλλὰ καὶ ὁ μέγας τῆς Θεσσαλονίκης Γρηγόριος [ο Παλαμάς] ἐν τῇ Καινῇ Κυριακῇ λέγει, ὅτι οἱ μάρτυρες φέρουν εἰς τὸν ἑαυτόν τους τύπους τῶν πληγῶν καὶ παθημάτων ὅπου ὑπέμειναν διὰ τὸν Χριστόν καὶ θέλουν τὰς ἔχει εἰς δόξαν τους καὶ καλλωπισμόν·
Καὶ λοιπόν, πῶς ἡ ἀθλία ἐκείνη ψυχὴ νὰ μὴ λυπῆται, βλέπουσα τὸν ἑαυτόν της ὅλον μεμορφωμένον καὶ τυπωμένον μὲ τὴν αἰσχρὰν καὶ δυσειδῆ μορφὴν καὶ τὸν τύπον τῆς ἁμαρτίας; Πῶς νὰ μὴ θλίβεται ἡ δυστυχής, βλέπουσα ὅτι εἶναι ὅλη βουτημένη καὶ βεβαμμένη μέσα εἰς τὴν αἱματώδη βαφὴν τοῦ διαβόλου, ἡ ὁποία δὲν δύναται νὰ ξεβαφῇ καθὼς δὲν ξεβάφεται καὶ τὸ ροῦχον ὅπου εἶναι βουτημένον μέσα εἰς τὸ αἷμα; Ὡς λέγει ὁ Μέγας Βασίλειος, ἑρμηνεύοντας τὸ ρητὸν ἐκεῖνο τοῦ Ἡσαΐου· «Ὅν τρόπον ἱμάτιον ἐν αἵματι πεφυρμένον οὐκ ἔσται καθαρόν, οὔτως οὐδὲ σὺ ἔσει καθαρός». (ιδ’. 19). Τί λέγω; ἀσυγκρίτως περισσότερον δὲν ξεβάφεται ἡ ψυχὴ ἀπὸ τὴν ἁμαρτίαν, παρὰ τὸ ροῦχον ἀπὸ τὸ αἶμα· διότι ὅσον ἡ ψυχὴ εἶναι λεπτοτέρα ἀπὸ κάθε ροῦχον καὶ τὸ πλέον λεπτότατον, τόσον βαθύτερα ἔλαβε τὴν βαφήν τῆς ἁμαρτίας καὶ ὅλη ὅλως ἔγινεν ἕνα μὲ αὐτήν.
Πῶς νὰ μὴν ἀναστενάζῃ ἡ ἐλεεινὴ καὶ νὰ μὴν κλαίῃ, βλέπουσα πῶς εἶναι ἐνδεδυμένη ἕνα φόρεμα κατάμαυρον λελεπρωμένον, βρωμισμένον, γεμᾶτον ἀπὸ μυριάδας ἀκαθαρσίας καὶ λέρας; Καὶ τὸ μεγαλύτερον εἶναι, ὅπου νὰ θέλῃ νὰ τὸ ἐκδυθῇ καὶ νὰ μὴ δύναται. Ὅθεν ἀπὸ αὐτὰ τὰ ἴδια πάθη της ἔχει ἐκεῖ νὰ κολάζεται καὶ νὰ καταφλέγεται· ἔχει νὰ ἀδολεσχῇ καὶ νὰ ἐνοχλῆται πάντοτε, καθὼς λέγει ὁ διακριτικώτατος ἐκεῖνος ἅγιος Δωρόθεος, οὕτω γράφων. «Ὅταν ἐξέλθη ἐκ τοῦ σώματος ἡ ψυχή, μονοῦται αὐτὴ καὶ τὰ πάθη αὐτῆς καὶ λοιπὸν κολάζεται ὑπ’ αὐτῶν, πάντοτε εἰς αὐτὰ ἀδολεσχοῦσα καὶ φλεγομένη ὑπὸ τῆς ὀχλήσεως αὐτῶν καὶ διασπαραττομένη ὑπ’ αὐτῶν, ὥστε μὴ μνημονεῦσαι τοῦ Θεοῦ δύνασθαι». Καὶ «Πάντοτε ἡ ἐμπαθὴς ψυχὴ κολάζεται ἡ ἀθλία ὑπὸ τῆς ἰδίας καχεξίας πάλιν, ἔχουσα ἀεὶ τὴν πικρὰν μνήμην καὶ τὴν ἐπώδυνον ἀδολεσχίαν τῶν παθῶν καιόντων ἀεὶ καὶ καταφλεγόντων αὐτήν» (παρὰ τῇ συλλογῇ Ἰωάννου Ἀντιοχείας ἐν τῇ α’. ὑποθέσει)*.
* Συμφώνως καὶ ὁ μέγας της Θεσσαλονίκης Γρηγόριος [ο Παλαμάς] λέγει, ὅτι τὸ μόνιμον σκότος καὶ ἡ ἀσχημάδα ὅπου ἤθελε τυπώσῃ εἰς τὸν ἑαυτόν της ἡ ψυχὴ ἀπὸ τὰ πρόσκαιρα ταῦτα καὶ αἰσθητὰ τοῦ κόσμου πράγματα, ἔχουν νὰ κολάζουν αὐτὴν λέγων, «Σφόδρα θαυμάζειν ἄξιον καὶ κατασκοπεῖν πως ἀπὸ τῶν προσκαίρων καὶ αἰσθητῶν μόνιμον ἐγγίνεται τῇ ψυχῇ κάλλος ἢ αἶσχος· πλοῦτος ἢ πενία, δόξα ἢ ἀδοξία καὶ ἁπλῶς, ἢ νοητὸν φῶς, ζωῆς αἰωνίου παρεκτικόν, ἢ νοητὸν καὶ κολαστήριον σκότος» (Κεφ. ιη’. τῶν φυσικῶν).
[ΟΙ ΑΜΑΡΤΙΕΣ ΠΟΥ ΕΓΙΝΑΝ, ΠΑΡΕΣΥΡΑΝ ΑΛΛΟΥΣ Ή ΔΕΝ ΕΜΠΟΔΙΣΤΗΚΑΝ ΑΠΟ ΤΟ ΝΑ ΓΙΝΟΥΝ]
Ὠ ἀλλοίμονον! Τότε ἡ ψυχὴ ἐκείνη ἡ τρισαθλία θέλει ἰδεῖ συμμαζωμένα εἰς τὸν ἑαυτόν της, ὡσὰν εἰς μίαν βρωμερὰν ἀποθήκην ὅλα τὰ πονηρὰ ἔργα, ὅλα τὰ κακὰ λόγια καὶ ὅλους τοὺς αἰσχροὺς λογισμούς, ὅπου ἔπραξε καὶ ἐλάλησε καὶ ἐσυλλογίσθη εἰς ὅλον τὸν καιρὸν τῆς ζωῆς της· καὶ εἰς τὴν νεότητάν της καὶ εἰς τὴν ἀνδρικὴν ἡλικίαν καὶ εἰς τὸ γηρατεῖον της, εἰς τὸ ὁποῖον πολλάς φοράς μᾶς ἀφήνει ἡ ἁμαρτία, ἀλλὰ ἡμεῖς δὲν ἀφήνομεν τὴν ἁμαρτίαν καὶ θέλει εἰπῇ ἐκεῖνο τοῦ Ἰώβ. «Κατέβαλον με πτῶμα ἐπὶ πτώματι». (ις’. 14). Τότε θέλει ἰδῆ τὴν κάθε ἁμαρτίαν ὅπου ἒκαμεν, ὄχι καθὼς τώρα τὴν βλέπει καὶ τὴν μετρᾷ ὠσὰν ἕνα πρᾶγμα ἐλαφρὸν καὶ σχεδὸν ὡσὰν ἕνα παιγνίδι, ἀλλὰ καθὼς τὴν βλέπει καὶ τὴν μετρᾷ ὁ Θεός· ἤγουν ὡσὰν ἕνα πρᾶγμα φρικωδέστατον καὶ φοβερὸν· ὡσὰν ἕνα πέλαγος πονηρίας, ὡσὰν μίαν ἄπειρον ὕβριν τοῦ Παντοκράτορος καὶ ὡς μὶαν ἀποστασίαν κατὰ τῆς ἰδίας Θεότητος, καθὼς γέγραπται· «Ἧρκε χεῖρας ἐναντίον τοῦ Κυρίου ἔναντι δὲ Κυρίου Παντοκράτορος ἐτραχηλίασεν· ἔδραμε δὲ ἐναντίον αὐτοῦ ὕβρει». (Ἰὼβ ιε’. 25).
Τότε θέλει ἰδῆ τὰς ἁμαρτίας ὅπου ἔκαμαν ἄλλοι πῶς ἔγιναν ἰδικαί της ἢ διότι αὐτὴ συνήργησεν εἰς αὐτὰς μὲ τὸ κακόν της παράδειγμα, ἢ διότι ἔδωκε συμβουλὴν εἰς τὸ νὰ τὰς κάμουν· ἢ καὶ διότι δὲν τὰς ἐμπόδισε καθὼς ἀπαιτοῦσε τὸ χρέος τοῦ ἐπαγγέλματός της· καθὼς περὶ τῶν τοιούτων ἁμαρτιῶν λέγει ὁ θεῖος Παῦλος, ὅτι ἀκολουθοῦν μετὰ θάνατον «Τινῶν ἀνθρώπων αἱ ἁμαρτίαι πρόδηλοί εἰσι προάγουσαι εἰς κρίσιν, τισὶ δὲ καὶ ἐπακολουθοῦσιν» (Α’. Τιμόθ. ε’. 24). Τότε θέλει γνωρίσει καὶ τὰ καλὰ ὅπου ἔπραξε, μὰ μὲ κακὸν σκοπὸν καὶ σχεδὸν μεμιγμένα μὲ περισσοτέρας ἁμαρτίας· ἤγουν τὰς προσευχὰς ὅπου ἔκαμεν ἐμπρὸς εἰς τὸν Θεόν, χωρὶς καμμίαν προσοχὴν καὶ εὐλάβειαν,τὰς διδαχὰς ὅπου ἤκουσε διὰ μόνην περιέργειαν καὶ ὄχι διὰ κανένα ὄφελος καὶ καρπὸν μετανοίας· τὰς ἐκκλησίας ὅπου ἐμόλυνε μὲ τὰς καταλαλιὰς καὶ ψιθυρισμούς, τὰς ἑορτὰς ὅπου ἐκαταφρόνησε, τὰ μυστήρια ὅπου ἀναξία οὖσα ἐμεταχειρίσθη.
[ΤΑ ΚΑΛΑ ΕΡΓΑ ΠΟΥ ΔΕΝ ΕΓΙΝΑΝ]
Ἀκόμη θέλει γνωρίσει καὶ τὰ καλὰ ὅπου ἠδύνατο νὰ κάμῃ καὶ δὲν τὰ ἔκαμεν ἀπὸ ἀμέλειάν της, καὶ μάλιστα τὸν χρυσοῦν καιρὸν ὅπου εἶχεν εἰς τὰς χεῖρας της καὶ τὸν ἐξώδευσεν εἰς τὰ κακὰ καὶ δὲν τὸν ἐξώδευσεν εἰς τὸ νὰ ἐργασθῇ τὰς ἀρετὰς καὶ νὰ ἐλευθερωθῇ ἀπὸ τὴν καταδίκην τοῦ ᾅδου. Ὅλα αὐτὰ θέλει τὰ ἰδῆ τότε ἡ ψυχὴ καὶ τόσον θέλει συγχαθῆ τὸν ἑαυτόν της, ὅπου νὰ τῆς φαίνεται πλέον φοβερὰ ἡ ἰδική της ἀσχημάδα, παρὰ ἐὰν ἔβλεπε τὴν ἀσχημάδα ὅλων ὁμοῦ τῶν δαιμόνων· ὢ πόσον τότε θέλει ἀναστενάξει ἀπὸ τὸ ὑπερβολικὸν πλάκωμα ὅπου ἔχει νὰ τῆς κάμνῃ τὸ συνειδὸς καὶ νὰ εἰπῇ· «Αἱ ἀνομίαι μου ὑπερῆραν τὴν κεφαλήν μου, ὡσεὶ φορτίον βαρὺ ἐβαρύνθησαν ἐπ’ ἐμέ» (Ψαλμ. λζ’. 4) Ὤ καὶ μὲ πόσην ἐπιθυμίαν θέλει ἀγαπήσει τότε, νὰ ἦτο τρόπος νὰ μεταγυρίσῃ δεύτερον εἰς τοῦτον τὸν κόσμον καὶ νὰ κλαίῃ ὅλον τὸν ὑπόλοιπον καιρὸν τῆς ζωῆς της, διὰ νὰ ἀποπλύνῃ μὲ τὰ δάκρυά της ὅλας τὰς ἀκαθαρσίας τῶν ἁμαρτιῶν ὅπου ἐνεδύθη, ἀλλὰ τοῦτο δὲν εἶναι δυνατὸν εἰς αὐτήν.
[ΣΑΡΚΙΚΟΣ ΚΑΙ ΠΝΕΥΜΑΤΙΚΟΣ ΒΙΟΣ]
Φοβεῖσαι ἀδελφὲ ἐσὺ ὅπου μελετᾷς ταῦτα; ἀλλ’ ἐὰν τὰ φοβῆσαι, διατὶ δὲν πολιτεύεσαι κατὰ τὰς ἐντολὰς τοῦ Κυρίου διὰ νὰ μὴ πάθῃς καὶ ἐσὺ τὰ ὅμοια; Διατὶ ἀφὶνεις τὴν διάνοιαν καὶ φαντασίαν σου νὰ τρέχῃ καὶ νὰ γλυκαίνεται εἰς τοὺς αἰσχροὺς καὶ πονηροὺς λογισμοὺς καὶ δὲν ἀγωνίζεσαι νὰ τυπώνῃς πάντοτε τὸν νοῦν σου μὲ πνευματικὰ καὶ θεῖα νοήματα; Δὲν ἠξεύρεις πὼς βάφεται ὁ νοῦς ἀπὸ τὰ νοήματα ὅπου νοεῖ, καθὼς λέγει ὁ ἐκ Δαμασκοῦ Ὅσιος Πέτρος; Καὶ ἂν μὲν αὐτὰ εἶναι θεῖα, γίνεται καὶ αὐτὸς θεῖος, ἂν δὲ σαρκικὰ καὶ ὑλικά, γίνεται καὶ αὐτὸς σαρκικὸς καὶ ὑλικός; Διατὶ ἀφίνεις τὴν κλίσιν καὶ ὄρεξιν τῆς καρδίας σου νὰ ὀρέγεται τὰ πάθη καὶ τὰς ἁμαρτίας καὶ δὲν τὴν βιάζεις νὰ ὀρέγεται τὰς ἀρετὰς καὶ τὰ οὐράνια πράγματα; Δὲν ἠξεύρεις πὼς ἂν ὀρέγεσαι τὰ ἄλογα πάθη, γίνεσαι παρόμοιος μὲ τὰ ἄλογα ζῶα, εἰ δὲ καὶ ἀγαπᾷς τὰς ἀρετάς, γίνεσαι ὅμοιος μὲ τοὺς ἀγγέλους;
Τί μεγάλη τυφλότης εἶναι αὐτὴ ἡ ἰδική σου; Νὰ ἠξεύρῃς πὼς μόνον τὰ καλὰ ἔργα ἔχουν τότε νὰ σοὶ βοηθήσουν καὶ ἐσὺ νὰ ἐξοδεύῃς τὴν ζωήν σου εἰς τὸ νὰ φορτώνεσαι μὲ ἁμαρτίας; Νὰ ἠξεύρῃς πὼς τοῦ χριστιανοῦ εἶναι ἴδια, ὡς λέγει ὁ Μέγας Βασίλειος (ὅρα κατ’ ἐπιτομὴν π΄.) τὸ νὰ καθαρισθῇ ἀπὸ κάθε μολυσμὸν σαρκὸς καὶ πνεύματος ἐν τῷ αἵματι τοῦ Χριστοῦ· τὸ νὰ ἐπιτελῇ ἁγιωσύνην ἐν φόβῳ Θεοῦ καὶ ἀγάπην τοῦ Χριστοῦ· τὸ νὰ μὴν ἔχῃ κανένα σπῖλον ἤ ρυτίδα εἰς τὴν ψυχήν, ἀλλὰ νὰ εἶναι ἅγιος καὶ ἄμωμος* καὶ ἐσὺ νὰ κάμνῃς ὅλα τὰ τῶν ἐθνικῶν καὶ ἀπίστων ἴδια;
* Ὅρα καὶ τὰ λοιπὰ ἵδια τοῦ Χριστιανοῦ εἰς τὸν γ΄. Συλλογισμὸν τῆς κδ΄ Μελέτης περὶ τῆς διδασκαλίας τοῦ Εὐαγγελίου.
Καὶ νὰ μολύνεσαι καθ’ ἑκάστην ἀπὸ ἀκαθαρσίας σαρκικὰς καὶ ψυχικὰς καὶ νὰ μαζώνῃς εἰς τὴν ψυχήν σου κάθε λέραν καὶ μολυσμόν; Καὶ νὰ εἶσαι ὅλος ἄναγνος καὶ λελεπρωμένος ἀπὸ κεφαλῆς ἔως ποδῶν; νὰ ἠξεύρῃς πὼς εἰς τὴν βασιλείαν τοῦ Θεοῦ δὲν ἔχουν τόπον οἱ πόρνοι καὶ ἀκάθαρτοι καὶ οἱ φαρμακοὶ καὶ κάθε ἄλλος ὅπου ἀγαπᾶ τὸ ψεῦδος· «Ἔξω οἱ κύνες καὶ οἱ φαρμακοὶ καὶ οἱ πόρνοι καὶ οἱ φονεῖς καὶ οἱ εἰδωλολάτραι καὶ πᾶς ὁ φιλῶν καὶ ποιῶν ψεῦδος». (Ἀποκ. κβ΄. 15). Καὶ πὼς μόνον εἰσέρχονται εἰς αὐτὴν οἱ ποιοῦντες τὰς ἐντολὰς τοῦ Κυρίου· «Μακάριοι οἱ ποιοῦντες τὰς ἐντολὰς Αὐτοῦ· ἵνα ἔσται ἡ ἐξουσία αὐτῶν ἐπὶ τὸ ξύλον τῆς ζωῆς καὶ τοῖς πυλῶσιν εἰσέλθωσιν εἰς τὴν πόλιν» (Ἀποκ. κβ΄ 14). Kαὶ ἐσὺ νὰ θέλῃς νὰ μιμῆσαι τοὺς πρώτους μὲ τὰς ἁμαρτίας καὶ νὰ μὴ μιμῆσαι τοὺς δευτέρους μὲ τὰ καλὰ ἔργα;
Ὤ τυφλότης παράδοξος! Καὶ τὶς ἄλλος εἶναι τυφλότερός σου ἀγαπητέ; «Τὶς τυφλός, ἀλλ’ ἢ οἱ παῖδές μου; [καὶ κωφοί, ἀλλ᾿ ἢ οἱ κυριεύοντες αὐτῶν;] καὶ ἐτυφλώθησαν οἱ δοῦλοι τοῦ Θεοῦ», λέγει ὁ Θεὸς διὰ τοῦ Ἡσαΐου (μβ΄. 19). Ἡξεύρω ὅτι ὁ Νάας ἐκεῖνος ὁ Ἀμμανίτης ἠθέλησε νὰ βγάλῃ μόνον τὸ δεξιὸν ὀμμάτι τῶν Ἰαβιτῶν Ἰουδαίων· «Ἐν ταύτῃ διαθήσομαι διαθήκην ὑμῖν ἐν τῷ ἐξορύξαι ὑμῶν πάντα ὀφθαλμὸν δεξιόν» (Α’. βασιλ. ια΄. 2). Ἀλλ’ ἐσένα ἀδελφέ, φαίνεται ὅτι σοῦ ἔβγαλε καὶ τὰ δύο ὀμμάτια ὁ νοητὸς Νάας ὁ διάβολος καὶ σὲ ἔκαμεν ὁλότελα τυφλόν.
[ΘΕΙΑ ΕΞΟΜΟΛΟΓΗΣΗ, ΔΑΚΡΥΑ, ΙΔΡΩΤΕΣ ΚΑΙ ΚΟΠΟΙ, ΥΠΟΜΟΝΗ ΘΛΙΨΕΩΝ ΚΑΙ ΠΕΙΡΑΣΜΩΝ]
Ὅθεν ἄνοιξε ἀγαπητὲ τὰ ὀμμάτια τῆς ψυχῆς σου, διὰ νὰ ἰδῇς πῶς νὰ γλυτώσῃς ἀπὸ ἐκείνην τὴν ἀπαρηγόρητον λύπην τῆς φοβερᾶς φυλακῆς τοῦ ᾅδου καὶ νὰ ἐπιτύχῃς τὴν ἐν οὐρανοῖς χαρὰν τῶν δικαίων. Ἐμόλυνες τὸν καθαρὸν χιτῶνα τῆς ψυχῆς σου μὲ διάφορας ἀκαθαρσίας; Ἰδού, ἔχεις ἕτοιμον πρῶτον τὸ λουτρὸν τῆς θείας ἐξομολογήσεως, καὶ ἀποφάσισε νὰ πηγαίνῃς νὰ λούεσαι εἰς αὐτὸ συνεχῶς· ἔχεις καὶ δεύτερον λουτρὸν τὰ δάκρυα, μὲ τὰ ὁποῖα ἀποπλύνεται κάθε μολυσμὸς τῆς ψυχῆς. «Λούσω καθ’ ἑκάστην νύκτα τὴν κλίνην μου, ἐν δάκρυσί μου τὴν στρωμνήν μου βρέξω», (Ψάλμ. ς΄. 6)*. Ἔχεις καὶ τρίτον λουτρὸν τοὺς ἱδρῶτας καὶ κόπους τοῦ σώματος, μὲ τοὺς ὁποίους γίνεται ἄφεσις τῶν ἁμαρτιῶν ὑπὸ τοῦ Κυρίου. «Ἵδε τὴν ταπείνωσίν μου καὶ τὸν κόπον μου καὶ ἄφες πάσας τὰς ἁμαρτίας μου» (Ψαλμ. κδ΄ 19) ἔχεις καὶ τέταρτον λουτρόν, τὴν μετ’ εὐχαριστίας ὑπομονὴν ὅλων τῶν ἀκουσίων πειρασμῶν καὶ θλίψεων ὅπου σοῦ ἀκολουθήσουν ἐκ τοῦ διαβόλου ἢ ἐξ ἀνθρώπων ἢ ἐκ τῆς διεφθαρμένης φύσεως· διότι καὶ μὲ τὴν ὑπομονὴν τούτων λαμβάνεις συγχώρησιν τῶν ἁμαρτιῶν σου καθὼς λέγει ἡ Ἁγία Συγκλητικὴ, «Πάσης ἀκουσίου θλίψεως ἀναλογίζου τὴν ἔκβασιν καὶ εὑρήσεις ἐν αὐτῇ ἁμαρτίας ἀναίρεσιν».
* Περὶ τῶν δακρύων ὄρα εἰς τὸν β΄. Συλλογισμὸν τῆς κη΄ Μελέτης, εἰς τὴν ἄρνησιν τοῦ Ἀποστόλου
Πέτρου.
Μὲ τὰ τοιαῦτα λουτρὰ* πλύνονται καὶ λευκαίνονται τὰ ἱμάτια καὶ γίνονται ἄξια διὰ τὸν οὐράνιον γάμον· ἐπειδὴ ὅποιος ἔχει λερωμένα ῥοῦχα δὲν ἐμβαίνει εἰς τὴν χαρὰν ἐκείνου τοῦ γάμου, ἀλλ’ οὔτε δύνανται νὰ ἔμβουν εἰς αὐτὸν ὅσοι εἶναι ἀσθενεῖς ἢ τυφλοὶ ἢ χωλοὶ ἢ μισερωμόνοι ἐπειδὴ ἡ Βασιλεία τῶν Οὐρανῶν σπητάλιον καὶ νοσοκομεῖον δὲν γινεται· διὰ τοῦτο ὅσοι ἀποθάνουν, ἔχοντες τοιαῦτα λειψίματα καὶ μισερώματα καὶ δὲν εἶναι ὑγιεῖς καὶ τέλειοι εἴς ὅλα τὰ μέλη τῆς ψυχῆς, καταβαίνουν εἰς τὸν ᾅδην καὶ δὲν ἀνέρχονται εἰς τοὺς οὐρανοὺς καθὼς εἴναι γεγραμμένον. «Τυφλοὶ καὶ χωλοὶ οὐκ εἰσελεύσονται εἰς τὸν Οἶκον Κυρίου» (Β’.Βασιλ. ε΄ 8).
* Ἐπειδὴ γὰρ διὰ τοῦ ὑγροῦ τοῦ σώματος ἤγουν τῆς ἐμπαθοῦς καὶ ἐνηδὀνου ῥεύσεως τοῦ σπέρματος, τὸ σῶμα ὁμοῦ καὶ ἡ ψυχὴ μολύνεται, πάλιν διὰ τῶν ὑγρῶν τοῦ αύτοῦ σώματος, αὐτὸ σὺν ψυχῇ καθαρίζεται· καὶ α΄. μὲν ὑγρὸν εἶναι τὸ αἷμα ὅπερ ἐν καιρῷ ἀνάγκης χεόμενον ὑπὲρ τῆς πίστεως, λουτρὸν καὶ βάπτισμα γίνεται τῆς ψυχῆς καὶ τοῦ σώματος· β’. ὑγρὸν εἶναι τὰ δάκρυα ἐκ τοῦ αἵματος ἐξατμιζόμενα· ὅθεν καὶ ἱδρῶτα καρδίας ὁ Αὐγουστῖνος ταῦτα ὠνόμασε γ’. δὲ ὑγρὸν εἶναι οἱ ἐκ τῶν κόπων καὶ μόχθων ἱδρῶτες ὅλου τοῦ σώματος· ὅποιος λοιπὸν δὲν δύναται νὰ χύσῃ αἷμα, διὰ νὰ καθαρισθῇ πρέπει νὰ χύσῃ κἄν δάκρυα· εἰδὲ καὶ ταῦτα νὰ χύσῃ δὲν δύναται τὸ ἐλάχιστον πρέπει νὰ χύνῃ ἱδρῶτας ὑπέρ τῶν ἑαυτοῦ ἁμαρτιῶν, καὶ τῆς ἀρετῆς.
Ἐντράπου πὼς πολλὰς φορὰς ἔγινες ἄξιος μὲ τὰς ἁμαρτίας σου νὰ δοκιμάσῃς τὴν ἀπαρηγόρητον λύπην ἐκείνης τῆς φοβερᾶς φυλακῆς. Εὐχαρίστησε τὸν Κύριον ὅπου σοῦ ἔδωκε καιρὸν διὰ νὰ ἐκδυθῇς τὸν χιτῶνα τῆς ἁμαρτίας μὲ μίαν τελείαν καὶ συντετριμμένην μετάνοιαν καὶ νὰ ἐνδυθῇς τὰ ἱμάτια τῆς σωτηρίας καὶ οὕτω νὰ ἀξιωθῇς τῆς οὐρανίου χαρᾶς· καὶ ἐπειδὴ αὐτὸς ὁ ἴδιος σὲ συμβουλεύει νὰ σοῦ πωλήσῃ τοιαῦτα καθαρὰ ἱμάτια μὲ τὴν τιμὴν τῶν καλῶν ἔργων, παρακάλεσέ Τον ἀπὸ καρδίας νὰ σὲ δυναμώσῃ μὲ τὴν χάριν Του, διὰ νὰ δυνηθῇς νὰ τὰ ἐξαγοράσῃς ἀπὸ Αὐτὸν διὰ τῆς ἐργασίας τῶν ἐντολῶν Του καὶ διὰ νὰ μὴν εὑρεθῇς γυμνὸς ἐν τῇ ἡμέρᾳ ἐκείνῃ «Συμβουλεύω σοι ἀγορᾶσαι παρ’ ἐμοῦ… ἱμάτια λευκὰ ἵνα περιβάλῃ καί μὴ φανερωθῇ ἡ αἰσχύνη τῆς γυμνότητός σου». (Ἀποκ. γ΄. 18).
Γ΄. Περὶ τοῦ φόβου ὅπου ἔχουν διὰ τὸ μέλλον.
[ΚΑΘΕ ΑΜΑΡΤΩΛΗ ΨΥΧΗ ΣΤΟΝ ΑΔΗ ΕΧΕΙ ΦΟΒΟ ΚΑΙ ΑΓΩΝΙΑ ΠΡΟΓΕΥΟΜΕΝΗ ΤΗΝ ΚΟΛΑΣΗ ΚΑΙ ΣΥΜΠΕΡΑΙΝΟΝΤΑΣ ΤΟ ΜΕΛΛΟΝ ΤΗΣ. ΚΑΘΕ ΕΝΑΡΕΤΗ ΨΥΧΗ ΕΧΕΙ ΧΑΡΑ ΚΑΙ ΑΓΑΛΛΙΑΣΗ ΠΡΟΓΕΥΟΜΕΝΗ ΤΗΝ ΜΕΛΛΟΥΣΑ ΜΑΚΑΡΙΟΤΗΤΑ ΤΗΣ ΒΑΣΙΛΕΙΑΣ ΤΩΝ ΟΥΡΑΝΩΝ]
Συλλογίσου τὸν φόβον καὶ τὴν ἀγωνίαν ὅπου δοκιμάζει διὰ τὸ μέλλον κάθε ἁμαρτωλὴ ψυχή, ὅπου εὑρίσκεται καταδικασμένη εἰς ἐκείνην τὴν σκοτεινὴν φυλακὴν τοῦ ᾅδου· διότι, καθὼς κάθε καλὴ ψυχὴ καὶ θεοφιλής, ὅταν λυθῇ ἀπὸ τὸ σῶμα καὶ ἐλευθερωθῇ ἀπὸ τὸν κόσμον τοῦτον, εὐθὺς αἰσθάνεται καὶ τὸ καλὸν ὅπου τὴν προσμένει, καὶ χαίρεται μὲ μίαν θαυμαστὴν ἡδονὴν καὶ ἀγαλλίασιν καὶ τρόπον τινὰ μὲ τὴν φαντασίαν της ἀπολαμβάνει τὴν μακαριότητα ὅπου ἔχει νὰ ἀπολαύσῃ μὲ τὴν ἀνάστασιν, ὡς λέγει ὁ Θεολόγος Γρηγόριος εἰς τὸν Ἐπιτάφιον Λόγον ὅπου κάμνει πρὸς τὸν ἄδελφόν του Καισάριον, τοιουτοτρόπως καὶ ἡ ἁμαρτωλὴ ψυχὴ ἡ καταδικασμένη εἰς τὸν ᾅδην, εὑρίσκεται εἰς ἕνα παντοτεινὸν φόβον καὶ ἀγωνίαν καὶ τρόπον τινὰ μὲ τὴν φαντασίαν της ἀπὸ τώρα ἀκόμη δοκιμάζει καὶ γεύεται τήν τελείαν κόλασιν ὅπου μέλλει νὰ ἀπολαύσῃ μετὰ τὴν ἀνὰστασιν· διότι συμπεραίνει ἡ ἀθλία τὸ μέλλον κακὸν ὅπου τὴν προσμένει ἀπὸ τὸ παρὸν κακὸν ὅπου δοκιμάζει καὶ συλλογίζεται πῶς ἂν ἡ πρόσκαιρος φυλακὴ τοῦ ᾅδου ἔχῃ τόσην βάσανον καὶ θλίψιν ὅπου εἶναι ἀνυπόφορος καὶ ἀνεκδιήγητος εἰς καθ’ ἕνα ὅπου τὴν δοκιμάσει κἄν καὶ μίαν μόνην στιγμήν, πόσην ἆρά γε θλίψιν θέλει ἔχει ἀσυγκρίτως ἐκείνη ἡ τελεία κόλασις ὅπου εἶναι παντοτεινὴ καὶ αἰώνιος; Πόσην ἄραγε ὀδύνην καὶ βάσανον θέλει προξενεῖ εἰς αὐτὴν τὸ πῦρ ἐκεῖνο τὸ ἄσβεστον τῆς γεέννης εἰς τὸ ὁποῖον ἔχουν νὰ καταδικασθοῦν ὅλοι οἱ κολασμένοι καὶ αὐτὴ ἡ ἰδία;
Ἀλλοίμονον! Ἀλλοίμονον! καὶ τὶς δύναται νὰ παραστήσῃ τὴν στενοχωρίαν καὶ φόβον ὅπου δοκιμάζει ἡ φυλακωμένη ἐκείνη ψυχή, αὐτὴ ἄλλο δὲν ἐνθυμεῖται παρὰ τὴν τελείαν ἐκείνην κόλασιν ὅπου τὴν προσμένει· αὐτὴ ἄλλο δὲν φαντάζεται παρὰ τὸ ἡτοιμασμένον πῦρ διὰ λόγου της καὶ τόσον γίνεται ἔξω τοῦ ἑαυτοῦ της ἀπὸ μέριμναν τῆς μελλούσης ἐκείνης παιδείας, ὅπου σχεδὸν δὲν αἰσθάνεται οὐδὲ αὐτὰς τὰς κακοπαθείας τῆς φυλακῆς ὅπου δοκιμάζει. Διὰ τοῦτο καὶ μόνον φροντίζουσα, ὅλα τὰ ἄλλα τὰ λησμονεῖ, ὡς λέγει ὁ Mέγας Ἀθανάσιος, καὶ πότε μὲν τῆς φαίνεται πῶς ἀκούει τὴν φοβερὰν ἐκείνην ἀπόφασιν ὅπου ἔχει νὰ κάμῃ ὁ δίκαιος Κριτὴς ἐν τῇ ἡμέρᾳ τῆς Κρίσεως, «Πορεύεσθε ἀπ’ ἐμοῦ οἱ κατηραμένοι εἰς τὸ πῦρ τὸ αἰώνιον, τὸ ἡτοιμασμένον τῷ διαβὸλῳ καὶ τοῖς ἀγγέλοις αὐτοῦ» (Ματθ. κε΄, 41.) πότε δέ, πῶς ἀκούει τὴν φωνὴν τοῦ Δαβὶδ τὴν λέγουσαν «Ἀποστραφήτωσαν οἱ ἁμαρτωλοὶ εἰς τὸν ᾅδην» (Ψαλμ. θ΄. 18) καὶ πότε, ἐκείνην τὴν ἄλλην ἀπόφασιν τοῦ Κυρίου «Πᾶν δένδρον μὴ ποιοῦν καρπὸν καλὸν ἐκκόπτεται καὶ εἰς πῦρ βάλλεται» (Ματθ. ζ΄. 19).
[ΣΚΛΗΡΑΓΩΓΙΑ, ΚΑΚΟΠΑΘΕΙΑ ΚΑΙ ΒΑΣΑΝΟΣ ΑΥΤΟΥ ΤΟΥ ΚΟΣΜΟΥ]
Τώρα ἂν εὑρίσκετο ἕνας Ἄγγελος νὰ φωνάξῃ εἰς ἐκείνην τὴν καταδικασμένην ψυχήν καὶ νὰ τῆς εἰπῇ, ὅτι ὁ Θεὸς τὴν εὐσπλαγχνίσθη καὶ τὴν γυρίζει πάλιν εἰς ταύτην τὴν ζωὴν διὰ νὰ μετανοήσῃ ὁλοκαρδίως καὶ διὰ νὰ γλυτώσῃ ἀπὸ τὴν μέλλουσαν κόλασιν ὅπου τὴν προσμένει, μὲ τί λογῆς χαράν, λογιάζεις ἀδελφέ, πῶς ἤθελε μεταστραφῆ ἡ ἀθλία ἐκείνη διὰ νὰ ἀναζήσῃ; Ἤ τί λογῆς μετάνοιαν στοχάζεσαι πῶς αὐτὴ ἤθελε κάμει; Βεβαιότατα αὐτὴ ἤθελε δείξει μίαν μετάνοιαν τόσον συντετριμμένην, ὅπου νὰ ὑπερβαίνῃ ὅλας τὰς μετανοίας τῶν τελώνων, τῶν πορνῶν, τῶν Δαβίδων, τῶν Μανασσίδων, αὐτὴ ἤθελεν ἀποστραφῆ ὅλας τὰς ἡδονὰς μὲ ὅλην της τὴν καρδίαν· αὐτὴ παρευθὺς ἤθελε διαλέξει τὴν καλογερικὴν ζωήν, τὴν ὁποίαν πρότερον ἐκαταφρόνει· αὐτὴ ἤθελε δεχθῆ μετὰ χαρᾶς ὅλας τὰς σκληραγωγίας καὶ κακοπαθείας ὅπου ἔπραξαν ὅλοι ὁμοῦ οἱ ὅσιοι εἰς τὸ σῶμά τους, αὐτὴ ἤθελε δείξει τόσην ταπείνωσιν, ὅπου, ἂν καθ’ ὑπόθεσιν ἐβάλλετο ὡσὰν κατώφλιον εἰς τὴν πόρταν μίας μεγάλης πόλεως διὰ νὰ καταπατῆται χίλιους χρόνους ἀπὸ τοὺς πόδας ἐκείνων ὅπου ἐμβαίνουν καὶ ἐβγαὶνουν, βέβαια τοῦτο ἔμελλε νὰ τὸ δεχθῇ ὡσὰν ἕνα μεγάλον χάρισμα καὶ ἂν τὴν ἐκαταδίκαζαν διὰ νὰ λάβῃ ὅλον τὸ πλῆθος τῶν βασάνων ὅπου ὑπέφεραν ὅλοι ὁμοῦ οἱ μάρτυρες ἀπὸ τοὺς τυράννους, τοῦτο ἤθελε τῆς φανῇ μεγάλη χαρά· ὤ πόσον τότε θέλει ἀνοίξει τὰ ὀμμάτιά της, τὰ ὁποῖα πρότερον ἐκράτει κεκλεισμένα, διὰ νὰ περιπατῇ μὲ μεγάλην φρόνησιν καὶ προσοχὴν ὅλον τὸν δρόμον τῆς ζωῆς της!
Ὤ πόσον διαφορετικὸν λογαριασμὸν ἤθελε κάμει τότε διὰ τὴν ἐγκράτειαν διὰ τὸν φόβον τοῦ Θεοῦ, διὰ τὴν προσευχήν, διὰ τὴν ἐλεημοσύνην καὶ δι’ ὅλας ὁμοῦ τὰς ἀρετάς; Διότι τὰ παθήματα ἤθελε τῆς γίνουν μαθήματα καὶ πόσον ἤθελε γίνει κήρυξ καὶ διαλαλητὴς μετανοίας καὶ διορθώσεως εἰς ὅλον τὸν κόσμον, λέγουσα μὲ τὸν Δαβὶδ «Διδάξω ἀνόμους τὰς ὁδούς σου καὶ ἀσεβεῖς ἐπὶ σὲ ἐπιστρέψουσιν» (Ψαλμ. ν΄. 13)· ἀλλὰ ταῦτα ὅλα εἶναι ἀδύνατα εἰς τὴν ἁμαρτωλὴν ἐκείνην ψυχὴν νὰ τὰ πράξῃ, διότι ὁ θάνατος τῆς τὰ ἔκλεισεν ἔξω κατὰ τὸν Ἰὼβ «Συνέκλεισε γὰρ ὁ Θεὸς κατ’ αὐτοῦ» (γ΄ 3) καὶ διότι κατὰ τὸν Δαβὶδ «Ἐν δὲ τῷ ᾅδῃ τὶς ἐξομολογήσεταί σοι;» (Ψαλμ. ς΄. 5).
Ἐσὺ ὅμως ἀγαπητέ, ὅπου ἀναγινώσκεις ταῦτα, μὴ προσμείνῃς διὰ νὰ ἔλθῃ κανένας ἀπὸ ἐκεῖ νὰ σοὺ κηρύξῃ ταῦτα· ἔχεις τὸν Μωϋσῆν καὶ τοὺς προφήτας, ὅπου καθ’ ἡμέραν σοῦ τὰ κηρύττουν· ἔχεις τὸ Ἅγιον Εὐαγγέλιον καὶ ὅλην τὴν παλαιὰν καὶ νέαν Γραφήν, ὅπου καθ’ ἑκάστην σοῦ τὰ διδάσκουν, καθὼς εἶπεν ὁ Ἀβραὰμ εἰς τὸν πλούσιον «Ἔχουσι Μωϋσέα καὶ τοὺς προφήτας, ἀκουσάτωσαν αὐτῶν» (Λουκ. ις΄. 29). Μὴ καρτερήσῃς πρῶτον νὰ πάθῃς ἐκεῖ τὰ βάσανα ἐκεῖνα καὶ ὕστερον νὰ τὰ μάθῃς ὡς ἄφρων καὶ ἀνόητος, ἀλλ’ ἡ τωρινὴ μάθησις ὅπου ἔλαβες ἐκ τῶν Γραφῶν, αὐτὴ ἂς σὲ σωφρονήσῃ διὰ νὰ μὴ τὰ πάθῃς ἐμπράκτως· καὶ τώρα ὅπου εἴσαι ἀκόμη ζωντανός, τώρα ὅπου ἔχεις τὸν καιρόν, τώρα πρὸ τοῦ νὰ ἔλθῃ ἡ ἀνάγκη, σποὺδασον διὰ νὰ γλυτώσῃς ἀπὸ τὴν ἀγωνίαν ἐκείνην καὶ τὸν φόβον ὅπου ἔχεις νὰ λάβῃς διὰ τὴν μέλλουσαν κόλασιν.
[ΑΝΤΙΣΤΑΣΗ ΣΤΑ ΠΑΘΗ, ΥΠΟΜΟΝΗ ΣΤΟΥΣ ΠΕΙΡΑΣΜΟΥΣ, ΕΡΓΑ ΕΛΕΗΜΟΣΥΝΗΣ ΚΑΙ ΕΥΣΠΛΑΧΝΙΑΣ]
Πῶς, καὶ μὲ ποῖον τρόπον; Ἀντιστεκόμενος μεγαλοψύχως εἰς τὰ πάθη, ὅπου σὲ πολεμοῦν· ὑπομένοντας εὐχαρίστως τοὺς πειρασμούς, ὅπου σοῦ ἀκολουθοῦν, καταγινόμενος περισσότερον εἰς τὰ ἔργα τῆς ἐλεημοσύνης καὶ εὐσπλαγχνίας, κάμνοντας εἰς τοὺς ἂλλους ἐκεῖνο, ὅπου θέλεις νὰ κάμῃ ὁ Θεὸς εἰς ἐσέ· φυλάττοντας ἀόκνως ὅλας τὰς Ἐντολὰς τοῦ Κυρίου καὶ ἐργαζόμενος προθύμως ὅλας τὰς χριστιανικὰς ἀρετάς, διότι λέγω σοὶ ἀγαπητέ, ὅτι ἐὰν δὲν θελήσῃς τώρα νὰ κάμῃς αὐτὰ τὰ ὀλίγα, γρήγορα θέλει ἔλθει ὁ καιρὸς ὅπου νὰ ἐπιθυμῇς ματαίως νὰ κάμῃς πολὺ περισσότερα καὶ νὰ μὴν ἠμπορῇς.
Λοιπόν ἦλθεν ὁ καιρὸς ὅπου ἔχεις νὰ ἀποφασίσῃς διὰ νὰ ἀρχίσῃς νὰ ζῆς μίαν ζωὴν ἀξίαν τοῦ χριστιανικοῦ σου ὀνόματος· ἦλθεν ὁ καιρὸς νὰ μὴν ἀκούης πλέον ἐκεῖνο ὅπου σὲ λέγουν αἱ αἰσθήσεις τοῦ σώματός σου καὶ ὁ μάταιος οὗτος κόσμος, ἀλλ’ ἐκεῖνο ὅπου σὲ λέγουν αἱ Ἁγίαι Γραφαὶ καὶ ὁ Κύριος εἰς τὸν ὁποῖον πιστεύεις· ἦλθεν ὁ καιρὸς νὰ ἀφήσῃς πλέον κάθε προσπάθειαν καὶ ἀγάπην τῶν πρόσκαίρων τούτων πραγμάτων καὶ νὰ προσπαθῇς εἰς τὰ πνευματικὰ χαρίσματα καὶ οὐράνια πράγματα, τὰ ὁποῖα θέλουν εἶναι πάντοτε μαζί σου ἀχώριστα καὶ θέλουν σὲ κάμει κληρονόμον μιᾶς ἀτελευτήτου βασιλείας καὶ μακαριότητος, εἰς τὴν ὁποίαν εὑρισκόμενος ὤ, πόσον ἔχεις νὰ χαρῇς καὶ νὰ εὐχαριστήσῃς μυρίας φοράς διὰ τὴν ἀγάπην ὅπου ἔδειξες εἰς τὸν Κύριον; Διὰ τὴν ἐμπιστοσύνην σου καὶ μετάνοιάν σου καὶ διὰ τὸν ὀλίγον κόπον ὅπου ἔκαμες καὶ ἐκέρδισες ἕνα καλὸν ἄπειρον; Ὥστε ὅπου ἀπὸ τὴν πολλήν σου χαρὰν θέλεις θαυμάσει καὶ θέλεις εἰπεῖ εἰς τὸν ἑαυτόν σου «Αὐτοὶοἱ ὀλίγοι μου κόποι νὰ ἀνταποδοθοῦν μὲ τόσα ἀγαθά; Ἡ τόση μου ὀλίγη ταπείνωσις νὰ μετατραπῇ εἰς τόσην δόξαν; Ἡ τόση ὀλίγη μου κακοπάθεια νὰ μεταβληθῇ εἰς τόσην ἀνάπαυσιν; Καὶ τὸ τόσον ὀλίγον κλαύσιμον ὅπου ἔκαμα νὰ μεταστραφῇ εἰς μίαν χαρὰν παντοτεινὴν καὶ ἀτελεύτητον;» Ὅντως ἀληθὴς εἶναι ὁ Θεὸς ὅπου ὑπόσχεται ταῦτα διὰ τοῦ προφήτου· «καὶ ὄψεσθε καὶ χαρήσεται ἡ καρδία ὑμῶν καὶ τὰ ὀστά ὑμῶν ὡς βοτάνη ἀνατελεῖ» (Ἡσ. ξς΄ 14).
[ΣΤΕΡΗΣΗ ΤΩΝ ΧΑΡΙΣΜΑΤΩΝ ΤΟΥ ΑΓΙΟΥ ΠΝΕΥΜΑΤΟΣ. ΑΛΛΟΤΡΙΩΣΗ ΚΑΙ ΑΠΟΞΕΝΩΣΗ ΑΠΟ ΤΟΝ ΘΕΟ]
Ἐὰν ὅμως, ἀγαπητέ, ἀμελήσῃς καὶ τοῦτον τὸν ὀλίγον καιρὸν ὅπου σοῦ ἔδωκεν ὁ Θεὸς καὶ δὲν τὸν μεταχειρισθῇς εἰς καλὰ ἔργα διὰ νὰ γλυτώσῃς ἀπὸ τὸν φόβον τῆς μελλούσης ἐκείνης κολάσεως, ἰδοὺ· προλέγω σοὶ τί ἔχεις νὰ πάθῃς. Καθὼς μία νύμφη, ὅπου δὲν φυλάξῃ τιμὴν καὶ ἐμπιστοσύνην εἰς τὸν νυμφίον της, ὑστερεῖται ἀπὸ ὅλα τὰ στολίδια καὶ χαρίσματα ὅπου τῆς εἶχε δοσμένα ὁ νυμφίος της· ἔτσι καὶ ἡ ἰδική σου ἁμαρτωλὴ ψυχή, διότι ἐφάνη ἄπιστος εἰς τὸν νοητὸν νυμφίον της Χριστόν, μὲ τὸν ὁποῖον ἁρμόσθη διὰ τοῦ ἁγίου βαπτίσματος καὶ ἔγινεν εἰς ἕν πνεῦμα μὲ αὐτόν, ὡς λέγει ὁ Παῦλος «Ἡρμοσάμην ὑμᾶς ἑνὶ ἀνδρὶ παρθένον ἁγνὴν παραστῆσαι τῷ Χριστῷ» (Β΄. Κορ. ια΄.2).
Ἔτσι λέγω καὶ ἡ ψυχή σου, ἐπειδὴ δὲν ἐφύλαξε τὴν ἐμπιστοσύνην καὶ τιμὴν τοῦ γνησίου νυμφίου της, ἑνώθη μοιχικῶς μὲ τὸν ἐχθρὸν διάβολον καὶ ἠκολούθησε τὰ θελήματά του, διὰ τοῦτο ἂν δὲν μετανοήσῃ καθὼς πρέπει, ὄχι μόνον θέλει δοκιμάσει τὸν φόβον καὶ τὴν ἀγωνίαν ὅπου δοκιμάζουν αἱ καταδικασμέναι ψυχαὶ εἰς τὴν φυλακὴν ἐκείνην τοῦ ᾅδου διὰ τὴν μέλλουσαν κόλασιν ὅπου τὰς προσμένει, ἀλλὰ ἀκόμη θέλει στερηθῆ ἀπὸ ὅλα ἐκεῖνα τὰ πνευματικὰ χαρίσματα καὶ ἀγαθά, ὅπου εὑρίσκονται εἰς αὐτήν· ἤγουν ἀπὸ τὴν πίστιν, ἀπὸ τὴν ἐλπίδα, ἀπὸ τὴν ἀγάπην καὶ ἀπὸ ὅλας τὰς ἄλλας ἠθικὰς ἀρετὰς ὅπου ἀπέκτησεν εἰς τὴν παροῦσαν ζωήν, καὶ θέλει μείνει χωρὶς καμμίαν φρόνησιν, χωρὶς καμμίαν δικαιοσύνην, χωρὶς καμμίαν ἀνδρείαν, χωρὶς καμμίαν χαράν, χωρὶς καμμίαν εἰρήνην, καὶ οὕτω γεγυμνωμένη ἀπὸ ὅλα τὰ ὑπερφυσικὰ χαρίσματα τοῦ Ἁγίου Πνεύματος μὲ τὰ ὁποία ἦτο προικισμένη διὰ νὰ ἀπολαύσῃ τὴν Οὐράνιον Βασιλείαν καὶ ἐπιτύχῃ τοῦ νοητοῦ γάμου, ὑστερημένη ἀπὸ τὴν τιμήν της, κατεβασμένη ἀπὸ τὸν βαθμόν της, ἐγκαταλελειμμένη ἀπὸ τοὺς ἀγγέλους, χωρισμένη ἀπὸ τὸν Θεόν, θέλει παραδοθῆ εἰς τὰς χεῖρας τῶν καταχθονίων δαιμόνων τῶν ἐχθρῶν της, οἱ ὁποῖοι θέλουν τὴν καταβιβάσει εἰς τὰ βάθη τοῦ ᾅδου, τὰ ὁποῖα αὐτὴ μόνη της ἐδιάλεξε καὶ ἠρνήθη δι’ αὐτὰ τὸν Παράδεισον.
Καὶ τοῦτο εἶναι ἡ φοβερὰ ἐκείνη καὶ τρομερὰ διχοτομία καὶ ἡ τελεία ἀποξένωσις ὅπου ἔχει νὰ γίνῃ μεταξὺ τοῦ Θεοῦ καὶ τῆς ἁμαρτωλῆς ψυχῆς, περὶ τῆς ὁποίας λέγει ὁ Κύριος· «Ἥξει ὁ Κύριος τοῦ δούλου ἐκείνου… καὶ διχοτομήσῃ αὐτόν καὶ τὸ μέρος αὐτοῦ μετὰ τῶν ὑποκριτῶν θήσει· ἐκεῖ ἔσται ὁ κλαυθμὸς καὶ ὁ βρυγμὸς τῶν ὀδόντων». (Ματθ. κδ΄. 5)*.
* Περὶ τῆς διχοτομίας ταύτης οὕτω λέγει ὁ Μέγας Βασίλειος· «διχοτομία ἐστὶν ἡ ἀπὸ τοῦ Πνεύματος εἰς τὸ διηνεκὲς τῆς ψυχῆς ἀλλοτρίωσις, νῦν μὲν γάρ, εἰ καὶ μὴ ἀνακέκραται τοῖς ἀναξίοις, ἀλλ’ οὖν παρεῖναι δοκεῖ πώς τοῖς ἅπαξ ἐσφραγισμένοις τὴν ἐπιστροφὴν τῆς σωτηρίας αὐτῶν ἀναμένον· τότε δὲ ἐξόλου τῆς βεβηλωσάσης αὐτοῦ τὴν χάριν ψυχῆς ἀποτμηθήσεται· διὰ τοῦτο οὐκ ἔστιν ἐν τῷ ᾅδῃ ἐξομολογούμενος, οὐδὲ ἐν τῷ θανάτῳ ὁ μνημονεύων Θεοῦ, τῆς βοηθείας τοῦ Πνεύματος μὴ συμπαρούσῃς» (κεφ. ις΄ τῶν περὶ τοῦ Ἁγίου Πνεύματος).
[Η ΘΕΙΑ ΜΑΚΡΟΘΥΜΙΑ]
Ἐντράπου λοιπὸν ἀδελφὲ ἐντράπου πὼς ἐσὺ ἦλθες πολλάκις εἰς τέτοιον κίνδυνον νὰ ὑστερηθῇς ὅλα αὐτὰ τὰ χαρίσματα, νὰ χωρισθῇς μὲ τελειότητα ἀπὸ τὸν Θεὸν καὶ νὰ καταδικασθῇς ὁμοῦ μὲ τοὺς ὑποκριτὰς καὶ ἀπίστους· ἂν Αὐτὸς πάλιν ὁ Θεὸς δὲν σὲ ἐκράτει μὲ τὴν χάριν Του καὶ δὲν σὲ εὐσπλαγχνίζετο. Ὅθεν εὐχαρίστησέ Τον ἐκ καρδίας διότι σοῦ ἔδωκεν καιρὸν μετανοίας καὶ διορθώσεως· καὶ ἀποφάσισε νὰ μεταχειρισθῇς εἰς τὸν ἐρχόμενον αὐτὸν τὸν καιρὸν διὰ νὰ πολεμήσῃς τὰ πάθη ὅπου σὲ ἐνοχλοῦν καὶ νὰ τὰ νικήσῃς.
[ΦΘΑΡΤΟΙ ΚΑΙ ΑΦΘΑΡΤΟΙ ΣΤΕΦΑΝΟΙ]
Επειδὴ κατὰ ἀλήθειαν ἐντροπὴ μεγάλη εἶναι, ἐκεῖνοι μὲν ὅπου καταγίνονται εἰς τοὺς ἐξωτερικοὺς πολέμους νὰ ἐγκρατεύωνται ἀπὸ κάθε πράγμα ἐναντίον καὶ νὰ ἀγωνίζωνται διὰ νὰ κερδίσουν ἕνα φθαρτὸν κέρδος καὶ ἕνα εὐμάραντον στέφανον, ἐσὺ δὲ ὅπου ἔχεις νὰ λάβῃς ἕνα ἄφθαρτον καὶ οὐράνιον στέφανον καὶ ἕνα κέρδος αἰώνιον, νὰ ἀμελῇς καὶ νὰ μὴν ἀγωνίζεσαι διὰ νὰ νικήσῃς «’Εκεῖνοι μὲν οὗν, ἴνα φθαρτὸν στέφανον λάβωσιν, ὑμεῖς δὲ ἄφθαρτον» (Α’. Κορ. θ’. 25)· ἐσὺ ὅπου ἔχεις νὰ κληρονομήσῃς τὰ πάντα καὶ νὰ γίνῃς υἱὸς Θεοῦ νὰ θέλῃς νὰ περνᾷς τὴν ζωήν σου ἀμέριμνος «Ὁ νικῶν κληρονομήσει πάντα καὶ ἔσομαι αὐτῷ Θεὸς καὶ Αὐτὸς ἔσται μοὶ υἱός». (Ἀποκ. κα΄. 7).
Ελληνική Πατρολογία 