Μπορείτε να διαβάσετε και τα υπόλοιπα κεφάλαια εδώ: Οσίου Εφραίμ του Σύρου. Έργα.
Νουθεσία, δηλαδή κατήχηση σε μοναχούς
Ελάτε, αγαπητοί μου, ελάτε, πατέρες και αδελφοί μου, εκλεκτό ποίμνιο του Σωτήρα, ας εμπορευθούμε, όσο κρατά η πανήγυρη. Γεμίστε τα μάτια σας με δάκρυα, και αμέσως θα ανοίξουν τα μάτια της καρδιάς σας. Λαλήστε λόγια ζωής, και στη στιγμή θα έρθει σε κατάνυξη η καρδιά σας. Αποκτήστε καλή διάθεση για τη βασιλεία των ουρανών και τον παράδεισο, και αμέσως θα καταφρονήσετε τα γήινα πράγματα.
Κανείς να μην τρομάξει από ραθυμία, ούτε να λιγοψυχήσει, ούτε να φοβηθεί κανείς, ούτε να αποκοιμηθεί, αλλά με θάρρος να επικαλεσθούμε τον Θεό, και να υπηρετήσουμε τον Σωτήρα μας. Ας καθαρίσουμε με προθυμία τις καρδιές μας με την ενέργεια του Αγίου Πνεύματος. Ας βοηθήσουμε και ας παροτρύνουμε και ας στηρίξουμε ο ένας τον άλλο. Ας συγχωρήσουμε ο ένας τον άλλο, με όλη μας την καρδιά· διότι είμαστε δούλοι του αψευδή Θεού που είπε· «Σας βεβαιώνω ότι, αν δε συγχωρήσετε με όλη σας την καρδιά τα παραπτώματα των ανθρώπων, ούτε και ο Πατέρας σας ο ουράνιος θα συγχωρήσει τα δικά σας παραπτώματα» (Ματθ. 6, 15).
Αλλά και δια μέσου των ίδιων των αγίων Αποστόλων του έδειξε σ’ εμάς πόσες φορές πρέπει να συγχωρούμε τον αδελφό. Διότι όταν ρώτησε ο Πέτρος· «Κύριε, πόσες φορές θα συγχωρήσω τον αδελφό μου, αν θα κάνει κακό σ’ εμένα; Ως επτά φορές;», είπε σ’ αυτόν ο Κύριος· «Δε σου λέω ως επτά φορές, αλλά ως εβδομήντα φορές το επτά» (Ματθ. 18, 21-22)· εμείς όμως συνήθως δε συγχωρούμε ο ένας τον άλλο ούτε τρεις φορές τη μέρα.
Σας παρακαλώ λοιπόν, αγαπητοί μου, και ικετεύω γονατιστός, φίλοι μου· να είστε άγρυπνοι σ’ αυτό τον σύντομο καιρό και να αγωνισθείτε σ’ αυτή την ενδεκάτη ώρα (Ματθ. 20, 6). Πλησίασε η εσπέρα και ο μισθαποδότης Κύριος έρχεται με δόξα για να αμείψει τον καθένα ανάλογα με τα έργα του (Ματθ. 20, 8). Προσέχετε τους εαυτούς σας, μήπως κανείς πάρει θάρρος, όταν πετύχει κάτι, και δείχνοντας αμέλεια χάσει την αμέτρητη μισθαποδοσία.
Διότι ο μοναχός μοιάζει με χωράφι σπαρμένο, που ενισχύεται με τη βροχή και τη δροσιά, και κάνει καρπό χαράς. Και όταν φθάσει στον καιρό του καρπού, βάζει το γεωργό σε περισσότερη φροντίδα· διότι μένει άγρυπνος από τη φροντίδα. Φοβάται μήπως ξαφνικά το χαλάζι ή τα άγρια ζώα καταστρέψουν τον καρπό. Έτσι ας κάνει ο μοναχός· όσον καιρό είναι σ’ αυτό το σώμα, ας μεριμνά και ας φροντίζει για την αθάνατη ζωή, για να μη βρεθεί να τρέχει ανώφελα, επειδή αμέλησε. Η χαρά και η ευφροσύνη του γεωργού έρχεται, όταν θα συνάξει τη σοδειά του και θα απολαύσει την ανταμοιβή του.
Κατά τον ίδιο τρόπο λοιπόν χαίρονται και αγάλλονται οι Άγγελοι του Θεού στον ουρανό, όταν εκείνος που φοβάται τον Θεό θα ολοκληρώσει το δρόμο του. Όταν ο γεωργός γεμίσει τις αποθήκες του και απαλλαγεί από τις φροντίδες, απολαμβάνει και αγάλλεται· και ο μοναχός τοποθετείται στην αποθήκη του, δηλαδή στο μνήμα, και αμέσως ο πλούτος του ανεβαίνει στους ουρανούς.
Ας είμαστε άγρυπνοι λοιπόν, αγαπητοί· ας είμαστε άγρυπνοι στον πόλεμο με τον αντίδικό μας. Διότι βέβαια ο πόλεμος μ’ αυτόν είναι άγριος, αλλά ο ίδιος είναι ανίσχυρος. Ο δικός μας όμως Δεσπότης και αγωνοθέτης, σ’ εκείνους που πολεμούν με προθυμία, και δύναμη χαρίζει και αμάραντο στεφάνι. Διότι όπως διώχνεται το χώμα από τον σφοδρό άνεμο, έτσι διώχνεται και ο αντίδικός μας Διάβολος με τη φωνή της δοξολογίας του Θεού, και με τις προσευχές και τα δάκρυα.
Κανείς λοιπόν να μη ραθυμήσει, ούτε να φοβηθεί, αλλά ο δυνατός ας βοηθάει τον αδύνατο, ο πρόθυμος ας παρηγορήσει τον ολιγόψυχο· ο άγρυπνος ας ξυπνήσει εκείνον που κυριεύεται από ύπνο· ο σταθερός ας νουθετήσει τον ασταθή· ο εγκρατής ας επιπλήξει τον άτακτο· διότι βοηθώντας έτσι ο ένας τον άλλο και νικώντας όλοι μαζί, θα καταντροπιάσουμε τον αντίπαλό μας και θα δοξάσουμε τον Θεό μας. Οι άγιοι Άγγελοι θα ευφρανθούν για μας και θα οικοδομηθούν εκείνοι που μας βλέπουν και ακούν για τη ζωή μας.
Τα πλήθη των μοναχών, που όλοι τους είναι αφοσιωμένοι στην αγάπη του Θεού, είναι κήπος γεμάτος από καρπούς χαράς και από πολύχρωμα άνθη. Τα πλήθη των μοναχών, που ποτίζουν την ψαλμωδία τους με τα δάκρυα, είναι πηγή καλή και γεμάτη με νερά, που ποτίζει πολλά φυτά. Το πλήθος των μοναχών, που όλοι τους βοηθούν ο ένας τον άλλο στην αγάπη του Χριστού, είναι πόλη περιτειχισμένη και οχυρωμένη. Το πλήθος των μοναχών, που είναι καταρτισμένοι σε κάθε αγαθό και καλό έργο, είναι πολύτιμο στέμμα, στολισμένο με πολύτιμες πέτρες και ωραία μαργαριτάρια.
Το πλήθος των μοναχών, που όλοι τους είναι γεμάτοι με την αγάπη του Χριστού, είναι πλοίο γεμάτο με βασιλικό πλούτο. Το πλήθος των μοναχών, που όλοι τους είναι αφοσιωμένοι τελείως και στηριγμένοι στην αγάπη του Χριστού, είναι ελιά ωραία και εύκαρπη. Το πλήθος των μοναχών, που είναι αφοσιωμένοι στις ποικίλες αρετές, είναι βασιλικός ανδριάντας που παρουσιάζει θαυμαστή απεικόνιση με τα διάφορα διαλεχτά και ζωηρά χρώματα. Το πλήθος των μοναχών, που είναι όλοι τους αφοσιωμένοι και έχουν στραμμένη διαρκώς τη διάνοιά τους προς τον Θεό, είναι στρατιά αγίων Αγγέλων.
Όπως είναι το μέλι με την κερήθρα στο στόμα μας, έτσι είναι η απάντηση του μοναχού στον πλησίον του, όταν συνοδεύεται από αγάπη και ταπεινοφροσύνη. Όπως είναι το νερό για κείνον που διψά, στην υπερβολική κάψα, έτσι είναι ο λόγος της παρηγορίας του αδελφού στη θλίψη του. Όπως όταν δώσει κανείς το χέρι του σ’ αυτόν που έχει πέσει, τον σηκώνει, έτσι σηκώνει ο λόγος της ζωής και της παρηγορίας τη ράθυμη και αμελή ψυχή.
Όπως είναι ο καλός και διαλεχτός σπόρος στην καλή και εύφορη γη, έτσι είναι οι καλοί λογισμοί στην ψυχή του μοναχού. Όπως μια φωτεινή λαμπάδα λάμπει σε τόπο σκοτεινό, έτσι λάμπει ο μοναχός που είναι άγρυπνος στο νου και στην καρδιά, κατά τον καιρό της ψαλμωδίας του. Όπως είναι η καλή και γερή ξυλοδεσία σε μια οικοδομή, έτσι είναι η μακροθυμία του μοναχού. Όπως είναι ένα φορτίο αλάτι για αδύναμο άνθρωπο, έτσι είναι ο ύπνος του μοναχού κατά τον καιρό της ψαλμωδίας του.
Όπως είναι τα δεσμά και η αλυσίδα για τον αετό, έτσι είναι η κοσμική μέριμνα για τον μοναχό. Όπως είναι τα αγκάθια και τα τριβόλια μέσα στον καλό σπόρο, έτσι είναι οι πονηροί και αισχροί λογισμοί στην ψυχή του μοναχού. Όπως είναι η γάγγραινα, που θεραπεύεται, και σαπίζει, και δε γιατρεύτηκε οριστικά, έτσι είναι η μνησικακία στην ψυχή του μοναχού. Όπως το σκουλήκι καταστρέφει το ξύλο, έτσι καταστρέφει η έχθρα την ψυχή του μοναχού. Όπως ο σκόρος καταστρέφει τα ρούχα, έτσι καταστρέφει η κακολογία την ψυχή του μοναχού.
Όπως είναι ένα δένδρο ψηλό και ωραίο, αλλά άκαρπο, έτσι είναι ένας υπερήφανος και αλαζονικός μοναχός. Όπως είναι ένας καρπός εμφανίσιμος και ωραίος, αλλά από μέσα σάπιος, έτσι είναι ένας βάσκανος και φθονερός μοναχός. Όπως όταν κάποιος ρίξει πέτρα σε καθαρή πηγή, την ταράζει, έτσι η απάντηση του μοναχού, που συνοδεύεται από οργή, ταράζει το νου του πλησίον του. Όπως όταν κάποιος στέκεται κοντά σε βασιλιά και συνομιλεί μ’ αυτόν, και μόλις τον φωνάξει ο σύνδουλός του, εγκαταλείπει τον βασιλιά και αρχίζει να μιλάει με τον σύνδουλό του, έτσι κάνει και εκείνος που μιλάει τον καιρό της ψαλμωδίας και ρεμβάζει.
Ας εννοήσουμε λοιπόν, αγαπητοί, μπροστά σε ποιον στεκόμαστε. Όπως οι Άγγελοι του Θεού στέκονται μπροστά του με φόβο και τρόμο υμνώντας, έτσι και μεις οφείλουμε να στεκόμαστε μπροστά στον Θεό με καθαρή καρδιά και με φόβο, για να βρούμε έλεος την ημέρα της κρίσεως, χάρη στον Κύριό μας Ιησού Χριστό, στον οποίο ανήκει η δόξα, στους αιώνες. Αμήν.
Οσίου Εφραίμ του Σύρου. Έργα. τ. Γ΄.
μετ. Κωνσταντίνου Γ. Φραντζολά.
εκδ. Το Περιβόλι της Παναγίας, εκδ. Α΄ 1990.
Ελληνική Πατρολογία 