Μπορείτε να διαβάσετε και τα υπόλοιπα κεφάλαια εδώ: Οσίου Εφραίμ του Σύρου. Έργα.
Για το να μη σκανδαλίζει κανείς τον πλησίον του, και για τον ορθό βίο Παραίνεση
Αυτούς που ήρθαν στο στάδιο της ευσέβειας και έβαλαν το χέρι τους στο αλέτρι, δεν πρέπει να τους στρέφει κανείς προς τα πίσω! (πρβλ. Λουκ. 9, 62) και να γίνει σ’ αυτούς εμπόδιο στο σκοπό της ευαρέστησης τους προς τον Θεό, αλλά καλύτερα να τους οδηγεί στην τελειότητα. Διότι έχει ειπωθεί για τους τέτοιους ανθρώπους, ότι «εκείνος που σας αγγίζει, είναι σαν εκείνον που αγγίζει την κόρη του ματιού του» (Ζαχ. 2, 12).
Εκείνος λοιπόν που δεν θέλει να παραβεί την εντολή του Θεού, ας προφυλάγει τον εαυτό του από παντού για να μη σκανδαλίζει τον άλλο· και μάλιστα αυτόν που προσήλθε στον Κύριο τον Θεό και έφυγε μακριά από τις παγίδες του κόσμου, για να μη συναριθμηθεί και ο ίδιος με αυτούς που ο Προφήτης καταδικάζει, λέγοντας·
«Αλίμονο σ’ αυτόν που ποτίζει τον πλησίον του και τον μεθά, για να θολώσει τον νου του και να τον ανατρέψει» (Αββακ. 2, 15), και «Αλίμονο σ’ αυτούς που χαίρονται για τα κακά, και σ’ εκείνους που ευφραίνονται για τη διαστροφή που γίνεται από το κακό· οι δρόμοι αυτών των ανθρώπων είναι διεστραμμένοι και οι πορείες τους ανώμαλες, για να σε απομακρύνουν από τον ίσιο δρόμο και να σε αποξενώσουν από το ενάρετο φρόνημα» (Παροιμ. 2, 14-16). διότι μ’ αυτά κάνουν τους εαυτούς τους αίτιους για την οργή του Θεού, όπως διακήρυξε στο Ευαγγέλιο, λέγοντας «Συμφέρει στον άνθρωπο να κρεμασθεί μια μυλόπετρα γύρω στο λαιμό του και να ριχθεί στα βάθη της θάλασσας, παρά να σκανδαλίσει έναν από αυτούς τους μικρούς που πιστεύουν σ’ εμένα» (Ματθ. 18, 6). Διότι είναι ανείπωτη η βλάβη και η ζημία που προέρχεται από το σκανδαλισμό.
Ας περιγράψουμε λοιπόν την υπόθεση μας, όσο είναι δυνατό, για να συμπεράνουμε από αυτό το μικρό παράδειγμα το σύνολο του ζητήματος, και αφού αντιληφθούμε τη μεγάλη βλάβη, ας φυλάξουμε με φόβο τους εαυτούς μας, ώστε να μη βάζουμε στον πλησίον μας εμπόδιο ή σκάνδαλο.
Ήταν ένας γιος μονάκριβος στους γονείς του, και τον αγαπούσαν πάρα πολύ, διότι όλη την ελπίδα τους μετά από τον Θεό την είχαν σ’ αυτόν, επειδή προσδοκούσαν ότι θα έχουν δια μέσου αυτού την ωραιότερη και καταλληλότερη στερνή ελπίδα του βίου, και ότι θα πραγματοποιηθεί η συνέχιση και η ανανέωση της γενιάς τους με τη γέννηση παιδιών από αυτόν. Ο νέος όμως, αφού αρνήθηκε ξαφνικά όλα τα πρόσκαιρα, πηγαίνει στην έρημο και γίνεται μοναχός, αφήνοντας στους δικούς του αβάσταχτη λύπη.
Κλαίει ο πατέρας του, θρηνεί η μητέρα του, επειδή στερήθηκαν ξαφνικά από την ελπίδα που προσδοκούσαν, και αναλογίζονται συγχρόνως ότι δεν μπορεί να είναι αυτός όπως ήταν πριν από την αναχώρηση. Διότι ούτε θα μπορεί να προστατεύσει πια το πατρικό σπίτι, ούτε θα είναι κατάλληλος να αποκτήσει παιδιά, επειδή αρνήθηκε για τον εαυτό του ότι είναι άνθρωπος, με το να ενδυθεί ως προς αυτό την αγνότητα*, και παρόλο που έχει σώμα, καθόλου να μη διαφέρει στα πράγματα αυτής της ζωής από τους νεκρούς, που είναι από καιρό ριγμένοι στον τάφο.
* Αναφέρεται στο μοναχικό σχήμα και την παρθενική ζωή.
Γι’ αυτό κλαίει ο πατέρας και είναι βυθισμένη στο πένθος η μητέρα, ποθώντας τη βοήθεια από το γιο τους. Η νύφη ύστερα από τους αρραβώνες αντιμετώπισε τη διάλυση τους. Αν ήταν τεχνίτης, πέταξε μακριά την τέχνη. Αν ασχολούνταν με κάποια επιχείρηση, το εμπόριο παραμελήθηκε. Αν λογαριάζονταν μεταξύ εκείνων που συμμετείχαν στο στράτευμα, αποξενώθηκε από αυτό. Αν είχε τοποθετηθεί σε κάποιο αξίωμα, το περιφρόνησε αυτό· και σχεδόν προξενήθηκε απ’ αυτό το ζήτημα διάλυση του σπιτιού.
Διότι όλα όσα φαίνονται, και την προσκόλληση στα αισθητά πράγματα, αφού έκοψε, όπως κανείς κόβει τα μαλλιά του, μπήκε γυμνός στο σκάμμα της ευσέβειας, για να κερδίσει σαν βραβείο τον Χριστό, τον Κύριο της δόξας. Λοιπόν ένας τέτοιος άνθρωπος είναι άξιος για σκανδαλισμό και ανατροπή; Ποτέ κάτι τέτοιο!
Ποιος λοιπόν θα τολμούσε να φτάσει σε τόση μοχθηρία, ώστε να προτιμήσει να εγκαταλείψει και να ρίξει στη θάλασσα αυτό το τόσο καλό εμπόρευμα; Η ποιος θα προχωρούσε σε τόση αφοβία για το ανώτερο πράγμα, ώστε να απομακρύνει από την προθυμία και από την ορθή προαίρεση εκείνον που τρέχει σωστά, και, ενώ αποξενώθηκε από τα γήινα πράγματα, να μη φτάσει τα ουράνια; Διότι, αν κάποιος ύστερα από την απάρνηση και την αναχώρηση από τη ζωή αρχίσει να κουτσαίνει στην πορεία προς την αρετή, και ύστερα από λίγο αρχίσει να βγαίνει έξω από τον ίσιο δρόμο και να στρέφει το βλέμμα του προς τα πίσω, αυτός και στην παρούσα ζωή θα είναι παράδειγμα για αποφυγή, και ύστερα από την έξοδό του από τη ζωή θα στερηθεί τη βασιλεία των ουρανών και θα κάνει τον εαυτό του ανάξιο για τη χορεία των Αγίων.
Αλλά η ραθυμία του θα γίνει ντροπή και για τους γονείς του. Οι φίλοι του θα είναι λυπημένοι. Οι εχθροί θα χαίρονται για τη ραθυμία και την πτώση του. Οι συγγενείς του θα παρακαλούν για το θάνατο του, διότι αν και στερήθηκε τα γήινα, δεν απέκτησε τα ουράνια· και με την πρόφαση της ευσέβειας δέχθηκε, χωρίς να το καταλάβει, το ζυγό του Διαβόλου· διότι με το να απαρνηθεί τον νόμιμο γάμο, κυλιέται μέσα στις πορνείες και τις ασέλγειες, και περνά όλη τη μέρα μέσα στις κραιπάλες και τις μέθες.
Θρηνούν οι γονείς γι’ αυτά που έχασε, και συγχρόνως για την ψυχή του· αυτός όμως που εξαπατήθηκε ως προς τη διάθεση και κατέστρεψε το δρόμο του, δεν δέχεται κανένα από αυτά, αλλά απεναντίας ρίχνοντας κάτω σαν ένδυμα την ευλάβεια, βάζει επάνω του την αναίδεια, και δεν ντρέπεται να συμπεριφέρεται άπρεπα· διότι ούτε τους ανθρώπους ντρέπεται, ούτε την αγανάκτηση του Θεού βάζει στον νου του. Διότι ούτε στους γονείς του πρόσφερε την τιμή, που έχει χρέος και που αρμόζει να προσφέρει, ούτε παρουσίασε τον εαυτό του άξιο στην πνευματική εργασία.
Γι’ αυτό λοιπόν προξενούνται λοιδορίες για τη μοναχική υπόσχεση και συκοφαντίες για την ίδια την ευσεβή ζωή, κάτι που είναι φοβερό και να το λέει κανείς. Και όπως ο ασεβής άνθρωπος, όταν φτάσει σε βάθος κακών, καταφρονεί (Παροιμ. 18, 3), έτσι και αυτός, αν και παρασύρθηκε σε τόσο μεγάλη αφοβία, δε συμμαζεύεται, αλλά απεναντίας κάνει όπως εκείνος που πούλησε όλα του τα υπάρχοντα, και αγόρασε για τον εαυτό του πανάκριβη στολή, και έπειτα αφού κυριεύθηκε από τρέλλα, τη γέμισε με μπαλώματα παλιά και λερωμένα. Τη στολή αυτή όποιος την φορέσει δεν θα κερδίσει πια έπαινο και δόξα, αλλά απεναντίας, θα του γίνει αιτία για εμπαιγμό και ντροπή.
Διότι ποιος δε θα περιγελάσει αυτόν που χθες στο βουνό έζωσε τη μέση του, για να υπηρετήσει τους ομόγνωμους αδελφούς, μιμούμενος τον Κύριο μας Ιησού Χριστό (πρβλ. Ιω. 13, 4-5), σήμερα όμως περιστοιχίζεται από δούλους, και οι υπηρέτριες του πλύνουν τα πόδια, και ξαπλώνει σε απαλό στρώμα, και στράφηκε πάλι προς τη φιλήδονη και γεμάτη πάθη ζωή; Η ποιος δε θα χλευάσει αυτόν που χθες ήταν κλεισμένος στο κελλί του, και απαρνούνταν τις συναντήσεις πολλών, σήμερα όμως συγκατοικεί με άσεμνες γυναίκες, και μεθά στα καπηλειά;
Η ποιος δε θα κατηγορήσει αυτόν που χθες αρνήθηκε με τη θέληση του όλα τα βιωτικά και δέχθηκε με χαρά την ακτημοσύνη, σήμερα όμως συχνάζει στα δικαστήρια, και ζητά με επιμονή να επιστραφούν πάλι στον εαυτό του αυτά που ως τώρα περιφρόνησε· και που μετέφερε τον νου του από τα ουράνια στα χαμερπή, και ακολουθεί τους δικαστές καλοπιάνοντας τους σαν δούλος, και αντί για προσευχή και για μελέτη των λόγων του Θεού συζητά με δικηγόρους, και αντί για απλότητα και ακακία αποκτά την πανουργία των τρόπων και των λόγων;
Και μακάρι παίρνοντας παράδειγμα, έστω και από τα ορατά δικαστήρια, να βάζαμε στον νου μας το μελλοντικό δικαστήριο, και να ξεφεύγαμε τις δυσκολίες αυτής της ζωής, και να αλλάζαμε τη συμπεριφορά μας προς την ευσέβεια. Τότε πραγματικά, τότε θα γίνει χαρά μεταξύ των Αγγέλων, και ευφροσύνη στους αγωνιστές, και ανακούφιση στους οικιακούς· διότι το πένθος αυτών που δυσανασχέτησαν για την αναχώρηση θα μεταβληθεί σε ευφροσύνη, χάρη στην άριστη διαγωγή του γιου.
Μακαρίζονται δηλαδή από τους φίλους, και μάλιστα από αυτούς που βλέπουν τις δυσκολίες όσων αναστρέφονται σ’ αυτή τη ζωή· και μακαρίζονται ως άνθρωποι που πρόσφεραν δώρο στον Κύριο τον Θεό. Οι συγγενείς καυχώνται για τις ανδραγαθίες του γενναίου αθλητή, και με χαρά ρωτούν όποιους έτυχε να είναι παρόντες· άλλωστε η αρετή δεν μπορεί να κρυφθεί. Ακούν την καλή φήμη που επικρατεί γι’ αυτόν, και δοξάζουν γι’ αυτά τον Κύριο, και διακηρύσσουν τους εαυτούς τους ότι είναι οικιακοί και συγγενείς του αγωνιστή.
Αυτοί που κατέχουν αξιώματα εγκωμιάζουν εκείνον που προέρχεται από την τάξη αυτών που έχουν αξιώματα· οι στρατιώτες υπερθαυμάζουν εκείνον που προέρχεται από την τάξη των στρατιωτών· οι συντεχνίτες επαινούν εκείνον που προέρχεται από τους ομότεχνους. Έτσι η αρετή κάνει εν Κυρίω εκείνους που την κατόρθωσαν, σε όλους ποθητούς και ένδοξους. Γι’ αυτό θα στεφανωθούν με δόξα και στη βασιλεία των ουρανών.
Οσίου Εφραίμ του Σύρου. Έργα. τ. Ε΄.
μετ. Κωνσταντίνου Γ. Φραντζολά.
εκδ. Το Περιβόλι της Παναγίας, εκδ. Α΄ 1994.
Ελληνική Πατρολογία 