Μπορείτε να διαβάσετε και τα υπόλοιπα κεφάλαια εδώ: Οσίου Εφραίμ του Σύρου. Έργα.
Για την αρετή, δέκα κεφάλαια
Κεφάλαιο δέκατο
Ας επιδιώξουμε, αγαπητέ, την πνευματική ζωή ώστε, καθώς θα συνεργασθεί η πράξη με την πίστη, να βρεθεί ο άνθρωπος τέλειος και στα δυο. Και τότε μόλις που θα γίνουμε κατάλληλοι. να θεολογήσουμε, όταν νικήσουμε τα πάθη και διώξουμε μακριά από μας κάθε εμπαθή ροπή προς τα βιοτικά και δεν κρατήσουμε στη σκέψη μας καμιά αμαρτωλή ανάμνηση· τότε πραγματικά, η χάρη του Αγίου Πνεύματος, αφού βρει ανάπαυση μέσα μας, θα συνετίσει και θα φωτίσει τις καρδιές μας, σαν λυχνάρι ετοιμασμένο και γεμάτο με λάδι και στουπί, μέσα στο οποίο η φωτιά, αφού αγκαλιάσει το υλικό που θα συναντήσει, θα ανάψει το φυτίλι σκορπίζοντας άφθονο φως και φωτίζοντας αυτούς που είναι παρόντες.
Αν όμως ακόμη κυριαρχούν μέσα μας τα πάθη, και κυλιόμενοι μέσα σ’ αυτά προσπαθούμε να κατακτήσουμε τα αξιώματα, κινδυνεύουμε πάρα πολύ, μοιάζοντας με λυχνάρι που δεν έχει λάδι και φυτίλι, και που δεν μπορεί, ούτε για λίγο, να βαστάξει τη θερμότητα και την ενέργεια της φωτιάς. Πρέπει λοιπόν πρώτα – πρώτα να φροντίσουμε για την προετοιμασία μας, για να υποδεχθούμε το νοερό φως, ώστε να γίνουμε άξιοι των πνευματικών χαρισμάτων.
Ας επιδιώξουμε την πνευματική ζωή ώστε, με το να περιέλθει ο νους μας στην εξουσία του Αγίου Πνεύματος, να αγιασθεί, και συγχρόνως να αγιασθεί το σώμα με την κοινωνία του Πνεύματος. Ας ζητούμε καθημερινά από τον Κύριο δάκρυα κατάνυξης, ώστε κλαίγοντας για τις αμαρτίες μας να αναθάλλει η ψυχή μας από τον μαρασμό των αμαρτιών. Ας μην αμελήσουμε για την ψυχή μας· ας σκάψουμε ολόγυρα της βάζοντας λίπασμα ώστε, αφού μαλακώσει και ζεσταθεί, να κάνει καρπό χρήσιμο για τον Κύριο.
Ας έχουμε αντί δικέλλι την Παλαιά και την Καινή Διαθήκη, και αντί για λίπασμα τη ζεστασιά του Αγίου Πνεύματος· με αυτά ας περιποιηθούμε την ψυχή μας, ποτίζοντας την με τα δάκρυα, ώστε καλλιεργούμενη έτσι και αρδευόμενη με τα δάκρυα να κάνει τον καρπό της δικαιοσύνης, για να μη συμβεί να αμελήσουμε και να πούμε και εμείς την ώρα του χωρισμού με φόβο και τρόμο, όπως ο βασιλιάς των Αμαληκιτών· «Τόσο πικρός λοιπόν είναι ο θάνατος;» (Α΄ Βασιλ. 15, 32).
Ο Εζεκίας, επειδή δεν αμέλησε κατά τον καιρό της υγείας του για το έργο της δικαιοσύνης, βρήκε παρηγοριά από τον Θεό κατά τον καιρό της στενοχώριας και του θανάτου· διότι όταν πληροφορήθηκε δια μέσου του Προφήτη την απόφαση του θανάτου, γύρισε το πρόσωπο του προς τον τοίχο και προσευχήθηκε στον Κύριο, λέγοντας: «Ενθυμήσου με, Κύριε, ότι βάδισα ενώπιον σου με αλήθεια και με ειλικρινή καρδιά, και έκανα ενώπιον σου αυτά που σου είναι αρεστά» (Δ΄ Βασιλ. 20, 2-3).
Και έκλαψε ο Εζεκίας πάρα πολύ. Και τι έκανε σ’ αυτόν ο σπλαχνικός Κύριος; Ευθύς τη στιγμή εκείνη έστειλε απάντηση σ’ αυτόν με τον Προφήτη, λέγοντας· «Άκουσα τη φωνή της προσευχής σου και είδα τα δάκρυά σου, και ιδού προσθέτω στη διάρκεια της ζωής σου δεκαπέντε χρόνια, και θα σε σώσω από τα χέρια του βασιλιά των Ασσυρίων (Δ΄ Βασιλ. 20, 5-6) και τα λοιπά.
Βλέπεις πόσο καλό πράγμα είναι το να μη ζούμε με αδιαφορία, αλλά να έχουμε πάντοτε μπροστά στα μάτια μας το φόβο του Κυρίου: Μεγάλος φόβος και τρόμος μας περιμένει. Ας φροντίσουμε και εμείς να κάνουμε καλές πράξεις, για να έχουμε υπερασπιστή τον Κύριο σε καιρό ανάγκης και θλίψεως.
Μη λησμονώντας τα προηγούμενα, αγαπητέ, πρόσεχε τον εαυτό σου και φύλαξε την ψυχή σου πάρα πολύ, για να βρεις το μαργαριτάρι που ζητάς (Ματθ. 13, 46). Να αγαπάς την ευλάβεια και την εγκράτεια, για να ωφεληθείς πάρα πολύ. Αν μάλιστα αρχίσεις να δείχνεις αδιαφορία, ζώντας μέσα σε κραιπάλη και μέθη, θα εξαφανισθείς μαζί μ’ εκείνους που είναι δοσμένοι στις απολαύσεις· και στην αρχή θα απομακρύνεις με αυτά τη χάρη του Θεού, έπειτα θα κατηγορηθείς ακόμη και από κείνους που σε βλέπουν να είσαι σ’ αυτή την κατάσταση, χωρίς εσύ να ντραπείς, και τελικά ούτε το ίδιο το εργόχειρο του καθενός μας θα φτάσει να καλύψει μια τόσο μεγάλη δαπάνη.
Από αυτά λοιπόν δημιουργούνται περισπασμοί, πολυπραγμοσύνες, ψευτιές, αδικίες, αποδημίες και κολακείες προς τους άρχοντες, και όσα είναι παρόμοια μ’ αυτά. Γι’ αυτό, πολύ μεγάλο καλό είναι η ευλάβεια και η εγκράτεια. Διότι από τη μια ή λαιμαργία καταστρέφει, από την άλλη η εγκράτεια οικοδομεί. Αυτά μάλιστα εναντιώνονται μεταξύ τους και δε σχετίζεται το ένα με το άλλο. Αν λοιπόν αγαπήσεις την ευλάβεια και την εγκράτεια με σωστό λογισμό, θα υψωθείς από όλες τις πλευρές.
Διότι η ευλάβεια διδάσκει να μένει κανείς μόνος και να μην περνά τον καιρό του παραμένοντας για πολύ έξω από το κελλί του, και να μη συναναστρέφεται μ’ εκείνους που συμβουλεύουν ανώφελα έργα. Αλλά, ζώντας στην ησυχία, ούτε για λαμπρό ένδυμα θα νοιάζεσαι, ούτε θα καταστρέφεις πολλά ενδύματα. Και ζώντας μάλιστα με εγκράτεια, φρόντισε να μην κάνεις πολλά έξοδα, αρκούμενος σ’ αυτά που έχεις. Διότι με τρία ή τέσσερα ή πέντε παξιμάδια και λίγες φακές ή άλλα όσπρια ή λαχανικά θα καλύψεις τις ανάγκες σου· και σε όλα αυτά θα έχεις βοηθό και συνεργό τον Κύριο, που θα αυξάνει τις δυνάμεις της ψυχής σου με την καλή ελπίδα.
Όσοι όμως παρασύρονται από τις ακόλαστες επιθυμίες, ζουν όλη τους τη ζωή μέσα σε φροντίδες· αλλά ακόμη και την ίδια τη μνήμη του Θεού λησμονούν· απ’ το οποίο χειρότερο και φοβερότερο δεν υπάρχει· διότι με τη συνεχή μνήμη του Κυρίου απομακρύνονται από την ψυχή τα αισχρά πάθη, όπως ακριβώς οι κακούργοι, μόλις εμφανισθεί ο στρατηγός· και γίνεται τότε η ψυχή καθαρό κατοικητήριο του Αγίου Πνεύματος. Όπου όμως δεν υπάρχει μνήμη Θεού, εκεί κυριαρχεί το σκοτάδι και η δυσωδία, και εκτελείται κάθε ανήθικη πράξη.
Σκέφτομαι μάλιστα ότι υπάρχουν σαν κάποια σκαλιά στη σαρκική ζωή και στην ενάρετη βιοτή· και ότι ο Διάβολος, ο εφευρέτης της κακίας, που ευχαριστείται με την απώλεια όλων μας, προετοιμάζει την ψυχή να συγκατανεύει στα σαρκικά πράγματα, σύροντας λίγο-λίγο προς τα κάτω και κυλίοντας και κατακρημνίζοντας όσους δεν προσέχουν πολύ, ωσότου τους κατεβάσει στον πυθμένα του άδη, κάνοντας τους ξένους και άσχετους προς τη βασιλεία των ουρανών.
Γι’ αυτό το λόγο ο Απόστολος, σαν να απαριθμεί κάποια σκαλιά που οδηγούν στον άδη, λέει· «Είναι φανερά τα σαρκικά έργα αυτά είναι η πορνεία, η ανηθικότητα, η ακολασία, η ειδωλολατρία, η μαγεία, οι έχθρες, οι ζήλιες, οι θυμοί, οι φατριασμοί, οι διχόνοιες, οι αιρέσεις, οι φθόνοι, οι φόνοι, οι μέθες, τα γλέντια και τα άλλα όμοια με αυτά» (Γαλ. 5, 19-21).
Και ποια είναι η κατάληξή τους, το φανερώνει ο Απόστολος μιλώντας με όλη την αυστηρότητα· «Γι’ αυτά σας προειδοποιώ, καθώς και άλλοτε σας προειδοποίησα, ότι εκείνοι που κάνουν παρόμοια έργα δε θα κληρονομήσουν τη βασιλεία του Θεού» (Γαλ. 5, 21).
Γι’ αυτό είναι απαραίτητο να υψώνουμε προς τα άνω όλη τη σκέψη μας, και να μην την αφήνουμε να σκύβει κάτω, προς αυτά που είναι αξιοκατάκριτα. Αν όμως συμβεί σε κάποιο απ’ αυτά να μας ρίξει κάτω ο Εχθρός, ας σηκωθούμε γρήγορα, για να μη μας παρασύρει και στα άλλα έργα, κυλίοντας μας λίγο-λίγο και οδηγώντας μας από το ένα πέσιμο στο άλλο, και στο τέλος μας ρίξει κάτω στον ίδιο το βυθό της απώλειας και της απελπισίας.
Και αν ακόμη μας οδηγήσει ο Εχθρός σε όλα τα απαγορευμένα, ας μην παραμείνουμε σ’ αυτά, ούτε να απελπισθούμε για τους εαυτούς μας· διότι είναι δυνατό να τα υπερνικήσουμε όλα αυτά με τη μετάνοια, και να σταθούμε όρθιοι στην ίδια την παλαίστρα της ευσέβειας.
Τότε λοιπόν, βλέποντας ο Κύριος την αλλαγή και την ειλικρινή μετάνοια μας, και ότι μόνο τον ίδιο ποθούμε με όλη την καρδιά μας, και ότι κάνουμε εκείνα που αρέσουν σ’ αυτόν, δε θα μιλήσει σ’ εμάς σαν σε δούλους, αλλά θα μας προσκαλέσει σαν γνήσιους φίλους στις τελειότερες και υψηλότερες αρετές, λέγοντας «Φίλε, ανέβα παραπάνω» (Λουκ. 14, 10). δηλαδή στην ωραία ανάβαση, που ανεβάζει στους. ουρανούς, της οποίας τα σκαλιά είναι η πίστη, η ελπίδα, η αγάπη, και οι υπόλοιποι καρποί του Πνεύματος· και όταν γίνουμε πολίτες της άνω Ιερουσαλήμ, θα χαρεί η καρδιά μας, και τη χαρά μας κανείς δε θα την αφαιρέσει από μας (πρβλ. Ιω. 16, 22).
Εύχομαι, ο Κύριος ο Θεός ο Παντοκράτορας, και να μας οδηγήσει μέσα στο θέλημα του, και να μας σκεπάσει με το δυνατό χέρι του. Διότι οργή και απώλεια περιμένει τον άνθρωπο, που δε θα έχει τον Θεό βοηθό του, επειδή δεν υπάρχει άλλος βοηθός εκτός από τον Θεό τον ζώντα· διότι ο ίδιος είναι ο Κύριος του ουρανού και της γης, και όλα όσα θέλει δημιουργεί και στον ουρανό επάνω και στη γη κάτω (Ψαλ. 134, 6), και μέσα στη θάλασσα και στην άβυσσο· και κανείς δεν υπάρχει που θα αντισταθεί στο θέλημά του. Σ’ αυτόν ανήκει η δόξα και η μεγαλοσύνη και η μεγαλοπρέπεια, στους αιώνες των αιώνων. Αμήν.
Οσίου Εφραίμ του Σύρου. Έργα. τ. Β΄.
μετ. Κωνσταντίνου Γ. Φραντζολά.
εκδ. Το Περιβόλι της Παναγίας, εκδ. Α΄ 1989
Ελληνική Πατρολογία 