Μπορείτε να διαβάσετε και υπόλοιπα κεφάλαια του βιβλίου εδώ: Ιγνατίου Μπριαντσιανίνωφ: «Υἱέ, δός μοι, σὴν καρδίαν…».
ΔΙΔΑΣΚΑΛΙΑ ΤΟΥ ΑΓΙΟΥ ΝΕΙΛΟΥ ΣΟΡΣΚΥ
Ο Άγιος Νείλος παραγγέλλει σιγή νοός κι’ όχι μοναχά δεν επιτρέπει να σκέφτεται κανείς τίποτε μάταιο ή αμαρτωλό με απαγορεύει ακόμη κι’ ότι είναι φανερά ωφέλιμο κι’ ακόμα ότι πνευματικό.
Στη θέση οποιασδήποτε σκέψης παραγγέλλει να ατενίζει κανείς ακατάπαυστα στο βάθος της καρδιάς του και να λέει: «Κύριε Ιησού Χριστέ, Υιέ του Θεού, ελέησον με τον αμαρτωλό». Μπορεί κανείς να προσεύχεται στεκόμενος, καθιστός ή πλαγιασμένος. Όσοι είναι δυνατοί στην υγεία και την κράση προσεύχονται στεκόμενοι και καθιστοί. Οι αδύνατοι μπορούν ακόμη και πλαγιασμένοι να προσεύχονται, γιατί σ’ αυτή την προσευχή, δεν είναι η προσπάθεια του σώματος που είναι το υπέρτατο πράγμα, μα η προσπάθεια του πνεύματος.
Στο σώμα πρέπει να δοθεί μια τέτοια θέση που να επιτρέπει στο πνεύμα πλήρη ελευθερία να ενεργεί καθώς πρέπει. Πρέπει να θυμούμαστε πως εδώ μιλάμε για την προσευχή Μοναχών, που με αρκετό σωματικό κόπο έχουν περιορίσει τις σωματικές τους παρορμήσεις ως το αναγκαίο επίπεδο και εξ αιτίας της πείρας και της κατάρτισης τους έχουν περάσει από το σωματικό στο πνευματικό έργο.
Ο Άγιος Νείλος διατάζει εγκλεισμό του νου μέσα στην καρδιά και κατά το δυνατό, έλεγχο της αναπνοής για να μη γίνεται συχνή εισπνοή. Αυτό σημαίνει πως πρέπει ν’ αναπνέει κανείς πολύ αργά. Γενικά πρέπει να συγκρατείται κάθε αναταραχή ή έξαψη της σάρκας και του αίματος και τόσο το σώμα όσο κι’ η ψυχή πρέπει να κρατιούνται σε θέση ανάπαυσης, σε κατάσταση ηρεμίας, ευλάβειας και φόβου Θεού.
Χωρίς αυτό δεν μπορεί να φανερωθεί μέσα μας η πνευματική ενέργεια. Αυτή φανερώνεται όταν καταλαγιάσουν μέσα μας όλες οι εξάψεις του αίματος και οι παρορμήσεις. Η πείρα θα δείξει σύντομα πως ο έλεγχος της αναπνοής (δηλαδή μια αραιή και ήσυχη αναπνοή) βοηθά πολύ στην περισυλλογή του νου από την περιπλάνηση.
«Υπάρχουν πολλές ενάρετες πράξεις», λέει ο Άγιος Νείλος, «όλες τους όμως έχουν ένα ιδιαίτερο χαρακτήρα. Η προσευχή όμως της καρδιάς είναι πηγή κάθε ευλογίας. Αυτή καταρδεύει τη ψυχή σαν κήπο. Αυτή η πράξη, που βρίσκεται στην τήρηση του νου μέσα στην καρδιά, έξω από κάθε σκέψη, είναι πάρα πολύ δύσκολη για όσους δεν ασκήθηκαν σ’ αυτή. Είναι δύσκολη όχι μονάχα για αρχάριους μα ακόμα και για όσους κοπίασαν για μακρό χρονικό διάστημα, αλλά δε δέχτηκαν ακόμα ή δεν κράτησαν μέσα στην καρδιά τη γλυκύτητα της προσευχής που πηγάζει από την ενέργεια της Χάριτος.
Είναι καλά γνωστό από την πείρα πως για τους αδύνατους η εργασία τούτη φαίνεται πολύ κουραστική και σκληρή. Σαν όμως αποκτήσει κανείς τη Χάρη, προσεύχεται δίχως δυσκολία και με αγάπη, παίρνοντας ανακούφιση και κουράγιο από τη Χάρη. Όταν το αποτέλεσμα της προσευχής έρθει, προσελκύει το νου, τον ξεχειλίζει με χαρά και τον λυτρώνει από τον περισπασμό» (Λόγος 2. Το αποτέλεσμα, ή η ενέργεια).
Για να μάθει κανείς τον τρόπο που προτείνει ο Άγιος Νείλος Σόρσκυ είναι πολύ καλό να τον συνδυάσει με τον τρόπο του Αγίου Ιωάννη της Κλίμακος και να προσεύχεται χωρίς διόλου βιασύνη. Εκθέτοντας τη μέθοδο του ο Άγιος Νείλος αναφέρεται σε πολλούς Πατέρες της Εκκλησίας, ιδιαίτερα όμως στον Άγιο Γρηγόριο το Σιναΐτη.
Τα έργα του Αγίου Γρηγορίου του Σιναΐτη, αν και έχουν πλήρη πνευματική αξία. δεν είναι τόσο προσιτά και σαφή όσο τα έργα του Αγίου Νείλου Σόρσκυ. Ο λόγος γι’ αυτό είναι ο τρόπος που τα πράγματα εκθέτονται και το γεγονός πως οι ιδέες της εποχής εκείνης πάνω σε διάφορα θέματα είναι πιο απομακρυσμένες για μάς, ιδιαίτερα η πνευματική ικανότητα και κατάρτιση του προσώπου, που έγραψε το βιβλίο. καθώς και του προσώπου για το οποίο γράφτηκε το βιβλίο.
Ο τρόπος προσευχής που προτείνεται από τον Γρηγόριο Σιναΐτη, είναι σχεδόν ο ίδιος με τον τρόπο που προτείνεται από τον Άγιο Νείλο, ο οποίος δανείστηκε τη θεωρία του για την προσευχή ύστερα από ανάγνωση και μελέτη του βιβλίου του Αγίου Γρηγορίου Σιναΐτη και από συνομιλίες με μαθητές του Σιναΐτη όταν επισκέφθηκε την Ανατολή.
Ιγνατίου Μπριαντσιανίνωφ. «Υἱέ, δός μοι, σὴν καρδίαν…». (Ορθόδοξη αναφορά στην καρδιακή ή νοερά προσευχή του Ιησού).
Μετάφραση: Επιφανίου Ασσιώτη
Εκδόσεις: Ορθόδοξος Κυψέλη, Θεσσαλονίκη 1978.
Ελληνική Πατρολογία 