Μπορείτε να διαβάσετε και υπόλοιπα κεφάλαια του βιβλίου εδώ: Νερό από την έρημο.
ΟΣΙΟΣ ΠΑΧΩΜΙΟΣ Ο ΜΕΓΑΣ
Εισαγωγή
Γεννήθηκε γύρω στα 291 στην Άνω Θηβαΐδα από ειδωλολάτρες γονείς. Όταν ήταν στρατιώτης γνώρισε τον Χριστιανισμό, βαπτίστηκε κι έγινε αναχωρητής κοντά στον ονομαστό Παλάμωνα. Ο Παχώμιος είναι ο πρώτος που ίδρυσε κοινόβια.
Το πρώτο έγινε στο έρημο χωριό Ταβεννήσι. Ο νέος αυτός τρόπος άσκησης βρήκε γρήγορα πολλούς θαυμαστές. Μέσα σε 25 χρόνια δημιουργήθηκαν μια σειρά από 11 ανδρικά κοινόβια και 2 γυναικεία.
Όταν το 346, θύμα λοιμού, άφησε ο Παχώμιος τον κόσμο αυτό, το όνομα του τόσο για την αγιότητα του, όσο και για το νέο θεσμό, που δημιούργησε, ήταν ξακουστό σ’ όλο τον τότε κόσμο. Γιορτάζουμε τη μνήμη του στις 15 Μαΐου.
Κάποτε ανέβηκε στο μοναστήρι του Παχωμίου ένας φιλόσοφος, με σκοπό να μελετήσει τι λογής άνθρωποι ήταν οι μοναχοί, και ζήτησε να δει τον γέροντα και να του μιλήσει. Ο Παχώμιος μη θέλοντας να παρουσιαστεί ο ίδιος έστειλε το μοναχό Κορνήλιο για ν’ αντιμετωπίσει τον επισκέπτη, βέβαιος πως η χάρη του Θεού δε θ’ άφηνε αβοήθητο το μαθητή του.
Λέει, λοιπόν, ο φιλόσοφος στον καλόγερο:
– «Έχω βέβαια ακούσει πως οι μοναχοί είσαστε άνθρωποι συνετοί και διδάσκετε πράγματα σοφά, και δεν αμφισβητώ τούτη τη φήμη, μα εκπλήσσομαι που ήρθατε εδώ στον τόπο μας ν’ ασκήσετε τη διδασκαλία σας, έναν τόπο όπου πλεονάζει ή σοφία κι η σύνεση, καθώς παραδέχεται όλη η οικουμένη».
Ο Κορνήλιος του αποκρίθηκε:
– «Μοιάζουμε, είναι αλήθεια, μ’ ανθρώπους που ήρθαν σε μέρος ελαιοπαραγωγικό για να πουλήσουν ελιές και τούτο φαίνεται άστοχο, μα είναι γνωστό πως οι ελιές οι δικές σας χρησιμοποιούνται μόνο για να βγάζουν λάδι, όχι για να συντηρούνται στην άλμη και να φυλάγονται. Εμείς ήρθαμε να διδάξουμε τη νέα χρήση τούτου του καρπού. Κι είμαστε το αλάτι».
Ο φιλόσοφος δε μπόρεσε να κρύψει το θαυμασμό του για την εύστοχη απάντηση χαιρέτισε διακριτικά κι έφυγε.
Όταν επέστρεψε στην πόλη, διηγήθηκε όσα είδε κι άκουσε στο μοναστήρι, διακηρύσσοντας συνάμα και την πεποίθηση του για την ανωτερότητα της σοφίας των μοναχών.
Ένας καυχησιάρης συνάδελφος του με έπαρση περισσή, δήλωσε πως θ’ ανέβαινε αυτός να βάλει τα πράγματα στη θέση τους, μια κι ο πρώτος πήγε για μαλλί και γύρισε κουρεμένος.
Έφτασε, λοιπόν, στο μοναστήρι, γύρεψε το γέροντα, κι ο Παχώμιος, γεμάτος εμπιστοσύνη στη θεία Χάρη, έστειλε για συζητητή το μοναχό Θεόδωρο, που αν και φοβόταν ν’ αντιμετωπίσει το φιλόσοφο, όμως δε μπορούσε και ν’ αρνηθεί στον ηγούμενο.
Μόλις βλέπει τον καλόγερο ο επισκέπτης, παίρνει ύφος ειρωνικό και τον ρωτάει αν ξέρει:
– «Ποιος πέθανε χωρίς να γεννηθεί, ποιος γεννήθηκε μα δεν πέθανε ποτέ και ποιος αν και πέθανε, δεν αποσυντέθηκε το κορμί του».
Ο Θεόδωρος είχε την απάντηση έτοιμη:
«Ο Αδάμ πέθανε, ενώ δεν είχε γεννηθεί με το συνηθισμένο τρόπο, ο Ενώχ δεν πέθανε κι η γυναίκα του Λωτ δεν έλιωσε, αφού το κορμί της μεταβλήθηκε σε αλάτι».
Ο φιλόσοφος δεν μπορούσε να μην παραδεχτεί την απάντηση και καταντροπιασμένος πήρε τον κατήφορο.
(Βίος Πρώτος Παχωμίου 82/ΒΕΠΕΣ τόμ. 40, σελ. 160 έξ)
***
Μιλώντας για την ειδωλολατρία, ο όσιος Παχώμιος έλεγε·
– «Είναι αθεΐα αφού λατρεύει ανύπαρκτα αντικείμενα. Μπορεί βέβαια κάποιος ειδωλολάτρης να διαφωνήσει και να πει πως στην πραγματικότητα λατρεύει κι αυτός τον ένα Θεό, άσχετα αν οι εκδηλώσεις της λατρείας του απευθύνονται προς τις διάφορες θεότητες, που όμως δεν είναι τίποτε άλλο, παρά συγκεκριμένες θεϊκές δυνάμεις, που τους δόθηκαν ποικίλα ονόματα για να μπορούν οι πιστοί να τις επικαλούνται· άλλωστε, ο μεγάλος Θεός δε μειώνεται μ’ αυτό τον τρόπο, μόνο γίνεται πιο προσιτός στους ανθρώπους.
Θα ήταν, οπωσδήποτε προτιμότερο να αδιαφορήσει κανείς μπροστά σ’ αυτές τις ανοησίες, προσμένοντας πως κάποια μέρα ο Θεός θ’ ανοίξει κι αυτών των δυστυχισμένων τα μάτια, όπως άνοιξε και τα δικά μας, για να δουν την αλήθεια. Όμως ακολουθώντας το λόγο του Κυρίου, που παραγγέλλει «δωρεὰν ἐλάβετε, δωρεὰν δότε» (Ματθ. 10, 8), θα μιλήσω πάνω σ’ αυτά με συντομία.
Αφ’ ότου συνέβη η παράβαση του Αδάμ, οι άνθρωποι έπεσαν στην πλάνη, μη αναγνωρίζοντας τις επιταγές της εντός τους θεϊκής πνοής και παραγνωρίζοντας τον Πατέρα τους και Δημιουργό όλης της θαυμαστής κτίσης. Τότε κατασκεύασαν νέους θεούς εξομοιώνοντας τους με τον εαυτό τους. Το κακό είχε αρχίσει, όταν μέσα στον Παράδεισο ο εχθρός διάβολος, παριστάνοντας τον σύμβουλο, εξαπάτησε τους πρωτόπλαστους με το «ἔσεσθε ὡς θεοί» (Γεν. 3, 5), κι αυτοί νόμισαν πως μπορούσαν να χωριστούν από τον Πλάστη τους και να πάρουν τη θέση του.
Βέβαια ο φθονερός, ενδιαφερόταν να σφετεριστεί ο ίδιος τη θεότητα, γιατί φυσικά, όπου θα διωχνόταν ο Θεός, την άδεια θέση θα καταλάμβανε ο αντίποδας του. Έτσι οι άνθρωποι θαρρούσαν πως έγιναν αφεντάδες, μα είχαν μόνο αποκτήσει έναν απαίσιο τύραννο. Λάτρευαν άψυχα ομοιώματα του εαυτού τους, χωρίς ύπαρξη, χωρίς ζωή κι ο διάβολος από πίσω έκανε τη δουλειά του. Και να που ο κόσμος γέμισε βρωμιά και δυσωδία. Όπου εξαφανίζεται η ζωή, εκεί επικρατεί ο θάνατος. Κι η ειδωλολατρία είναι η εκδήλωση του θανάτου.
(Περί Παχωμίου και Θεοδώρου Παραλειπόμενα ΙΖ΄/ΒΕΠΕΣ τόμ. 40. σελ. 218).
Νερό από την έρημο.
Συλλογή κειμένων και σχόλια: Ηλία Βουλγαράκη. Απόδοση στα νεοελληνικά: Κωστή Κυριακίδη.
Αποστολική Διακονία, εκδ. Β΄ 1996.
Ελληνική Πατρολογία 