ΠΝΕΥΜΑΤΙΚΕΣ ΝΟΥΘΕΣΙΕΣ ΤΟΥ ΣΤΑΡΕΤΣ ΛΕΩΝΙΔΑ
Ι. ΣΤΟΝ ΠΑΥΛΟ ΤΑΜΠΟΦΤΣΕΦ
Οι ερωταποκρίσεις που παρουσιάζουμε εδώ, καταγράφηκαν από ένα μαθητή του π. Λεωνίδα, τον Παύλο Ταμπόφτσεφ.
Ο Παύλος Ταμπόφτσεφ ήταν ένας από τους πιο πιστούς και αφοσιωμένους μαθητές του στάρετς Λεωνίδα. Έπαιρνε τις σταγόνες χάριτος από τα χείλη του, τις διατηρούσε στην καρδιά του και τις μετέδιδε, με δικά του λόγια. Μα όσο πιο πιστά μπορούσε.
1. Φυλακή γλώσσας
Μαθητής: Πως πρέπει να ενεργώ, όταν βρίσκομαι μαζί με άλλους αδελφούς και δεν μπορώ να συγκρατηθώ, ώστε να μη μιλήσω; ή αν μιλήσω, να μη θίξω κάποιον με αυτά που θα πω;
Γέρων: Να θυμάσαι την ταπεινή ικεσία: «Θου, Κύριε, φυλακήν τω στόματι μου και θύραν περιοχής περί τα χείλη μου« (Ψαλμ. 140,3). Και επιπλέον να σκέπτεσαι, ότι αυτοί που μιλούν, μιλούν με πνευματική σύνεση. Επειδή είναι άξιοι γι’ αυτό. Εσύ, να θεωρείς τον εαυτό σου ανάξιο. Και όταν σε ρωτούν, να απαντάς με σεβασμό. Και αν σου συμβεί να παρασυρθείς, να μετανοείς. Και αμέσως να καταβάλεις κάθε προσπάθεια, να διορθωθείς. Και να συμπεριφέρεσαι έτσι, ώστε οι αδελφοί να το καταλάβουν, ότι η προσπάθεια σου να διορθωθείς είναι ειλικρινής.
2. Κατάκριση του πλησίον
Μαθητής: Τι πρέπει να κάνω, όταν βλέπω άλλους να εκφράζουν τις σκέψεις τους ελεύθερα, και σκανδαλίζομαι; Και τι να κάνω, όταν δεν βλέπω στην συμπεριφορά σας την πραότητα που νομίζω πως πρέπει να έχει ο γέροντας;
Γέρων: Σού φαίνεται έτσι. Γιατί δεν προσέχεις τους λογισμούς σου! Και γιατί δεν έχεις πνευματικό φρόνημα! Δεν πρέπει ποτέ να κρίνεις τον γέροντα. Γιατί δεν γνωρίζεις τα αίτια των ενεργειών του. Ούτε τους σκοπούς, που κρύβονται πίσω από τον τρόπο, με τον όποιο φέρεται.
Κάτι τέτοιες ενέργειες, κάνουν να φανεί ο εσωτερικός κόσμος του ανθρώπου. Αυτό είναι κάτι που χρειάζεται σ’ εκείνους που έχουν έπαρση. Γι’ αυτό δεν έχεις δίκαιο! Να προσέχεις περισσότερο στον εαυτό σου και λιγότερο στις ενέργειες, στην συμπεριφορά και στις υποθέσεις των άλλων! Ήλθες στο σχολείο της αυταπαρνήσεως, να κάνεις εκείνο που σου λένε και όχι για να κάνεις κρίσεις για το πως συμπεριφέρονται οι άλλοι!
3. ‘Αδελφική αγάπη
Μαθητής: Δεν βλέπω αγάπη ανάμεσα στους αδελφούς και δεν βρίσκω κανένα, με τον όποιο να μπορώ να συζητήσω πάνω σε θέματα άγιας Γραφής.
Γέρων: Δεν είναι δυνατό να μην υπάρχει αγάπη ανάμεσα τους! Αυτό είναι το σωστό συμπέρασμα, στο οποίο πρέπει να καταλήγεις. Αν δεν βλέπεις αγάπη ανάμεσα τους, αυτό οφείλεται σε σένα. Εσύ δεν έχεις αγάπη. Εσύ πρέπει να δείξεις αγάπη. Και τότε θα δεις, ότι η αγάπη κατοικεί πλούσια μέσα στην καρδιά τους. Και μη το ξεχνάς ποτέ. Έχομε εντολή από τον Θεό να αγαπάμε τους συνανθρώπους μας. Μα να ζητάμε εμείς αγάπη από τους άλλους — αυτό η άγια Γραφή δεν το λέει πουθενά!
Όταν οι άλλοι δεν μπορούν, ή δεν έχουν την τόλμη, να συζητήσουν μαζί σου πάνω στις άγιες Γραφές, μην επιμένεις. Όποιος έχει ταπείνωση, έχει και απλότητα· και όποιος έχει απλότητα, δεν περιεργάζεται τα κρίματα του Θεού. Τα δέχεται με πίστη. Και αρκείται στις έννοιες – γνώσεις, που η πίστη του αποκαλύπτει.
Ο Θεός δεν θα μας ζητήσει λόγο, γιατί δεν γίναμε θεολόγοι, άλλα γιατί δεν φροντίσαμε για τον εαυτό μας. Και αν αναζητεί την σωτηρία του, όχι μόνο δεν θα τον εγκαταλείψει, άλλα θα του αποκαλύψει και τα μυστήρια της οικονομίας Του. Ο νους, που έχει φωτισθεί με το Φως του Θεού, γίνεται, ανάλογα με τον βαθμό της πίστεως του, επάνω από κάθε μάθηση που προσφέρουν τα βιβλία. Γιατί ο νους ανακάλυψε την μάθηση και όχι η μάθηση τον νου.
4. Πνευματική προκοπή
Μαθητής: Γιατί, πάτερ, ενώ πέρασαν πέντε ολόκληρα χρόνια από τότε που ήρθα στο μοναστήρι, πέντε χρόνια γεμάτα σκληρούς αγώνες να διορθώσω τον εαυτό μου, τώρα αντιλαμβάνομαι ότι συμβαίνει το άκρως αντίθετο; Ότι δηλαδή, έγινα χειρότερος πράγμα που το μαρτυρούν οι απερίσκεπτες ενέργειες μου, η παγωμένη καρδιά μου και η δειλία μου;
Γέρων: Πολύ λίγοι είναι εκείνοι, που, μέσα σε λίγο χρονικό διάστημα, πέταξαν ψηλά στους πνευματικούς αιθέρες με τα φτερά της πίστεως και των αρετών, ή που αισθάνθηκαν μέσα τους την αιώνια επαγγελία της μακάριας ελπίδος και τον αρραβώνα της μελλούσης δόξης.
Λίγοι είναι εκείνοι, που, μετά από αδιάκοπους αγώνες, γεύθηκαν μυστικά, μέσα τους, την μελλοντική παρηγοριά και ανταμοιβή· ή που οσφράνθηκαν τα άνθη των αγαθών εν Χριστώ έργων τους, τα οποία παρέχουν την ελπίδα μιας πλούσιας εσοδείας στον αμπελώνα του Κυρίου, στο ουρανό.
Μα υπάρχουν και άλλοι, που δεν θα αξιωθούν ποτέ να γευθούν κάτι από αυτά σε όλη τους την επίγεια ζωή. Επειδή έτσι το θέλει ο επουράνιος Πατέρας μας, που πάντοτε μας δίνει, όσα είναι για το συμφέρον μας. Γιατί εμείς είμαστε νήπια. και δεν μπορούμε να εννοήσουμε τα κρίματα Εκείνου, που κυβερνά τον κόσμο, ολόκληρο.
Και έτσι, Του ζητάμε πράγματα, που, αν και θα μπορούσαν να υπηρετήσουν την σωτηρία μας, εμάς θα μας έβλαπταν, γιατί θα τα χρησιμοποιούσαμε κατά τρόπο επιζήμιο. Γι’ αυτό, ο στοργικός Πατέρας μας δεν μας αφήνει να γευθούμε όλα τα χαρίσματα Του που συντελούν στην σωτηρία. Επειδή μπορεί να μας γίνουν αιτία απώλειας! Τι θα γινόταν, αν ο Θεός, που όλα τα γνωρίζει, εκπλήρωνε τον κάθε μας πόθο; Εγώ νομίζω, χωρίς όμως να είμαι και σίγουρος γι’ αυτό, ότι τότε όλος ο κόσμος θα χανόταν! Ο Θεός δεν απορρίπτει τις προσευχές των εκλεκτών Του. Μα και δεν εκπληρώνει όλα τα αιτήματα τους. Και αυτό, επειδή φροντίζει για όλα με τον πιο καλό τρόπο.
Και μη ξεχνάς ποτέ, ότι οι άνθρωποι που ζουν, χωρίς να προσέχουν τον εαυτό τους, δεν γίνονται ποτέ άξιοι να τους επισκεφθεί η χάρη του Θεού. Και αν ποτέ βρεθούν άξιοι τέτοιων δωρεών, χάρις στην αγαθότητα του Θεού και μόνο, αυτό συμβαίνει λίγο πριν από το τέλος της ζωής τους.
Λες, ότι δεν έχεις κάμει καμιά πνευματική προκοπή μέχρι τώρα, επειδή αυτό διαπιστώνεις! Δεν έχεις δίκιο. Μόνο τα αισθήματα αυτά μπορούν να σπείρουν την αληθινή ταπείνωση μέσα στην καρδιά σου. Και όταν αποκτήσεις πραγματική συναίσθηση, ότι στερείσαι καρπών πνευματικών, τότε μόνο θα το καταλάβεις καλά ότι πρέπει να καταβάλεις αμείωτη προσπάθεια να βιάσεις τον εαυτό σου, χάρη του Χριστού.
Όταν διαπιστώνουμε, ότι υστερούμε σε αρετές· όταν δηλαδή δεν έχουμε καλή ιδέα για τον εαυτό μας, να μη το ξεχνάμε ότι αυτό και μόνο έχει την δύναμη να ελκύσει επάνω μας το εύσπλαχνο όμμα του Θεού. Και τότε ο Θεός θα μας δώσει ελπίδα. Και θα μας ενδυναμώσει εναντίον του ψυχοφθόρου πνεύματος της απογνώσεως.
Όταν δεν έχουμε επιτυχία στις αρετές, άλλος δρόμος για την σωτηρία μας από την ταπείνωση δεν υπάρχει. Η υπερηφάνεια, ακόμη και όταν είναι ενωμένη με αρετές, είναι μισητή στον Θεό. Και αντίθετα. ‘Ακόμη και μια μόνο ταπεινή σκέψη μας, δεν θα την λησμονήσει ποτέ!
5. Έλλειψη πίστεως στον πνευματικό
Μαθητής: Έχω χάσει την εμπιστοσύνη μου στις συμβουλές σας. Οι οδηγίες σας έχουν παύσει να επηρεάζουν την καρδιά μου. Και όλα μου φαίνονται δύσκολα και ακατόρθωτα! Πως μου συνέβη αυτό;
Γέρων: Την εμπιστοσύνη την έχασες εξαιτίας της καχυποψίας σου! Και τον σεβασμό, από την εξοικείωση! Οι συμβουλές μου δεν σε επηρεάζουν πια, επειδή με ακούς με πνεύμα περιέργειας! Νομίζεις ότι πηδάω απότομα από το ένα θέμα στο άλλο· και ότι απαντώ σε όλα τα ερωτήματα σου με τρόπο απλοϊκό.
Άφησε την περιέργεια! Άφησε την παρρησία! Να έχεις μετριοφροσύνη. Και να βάλεις βαθιά μέσα σου, ότι εκείνος που σε καθοδηγεί είναι ο Θεός. Μην είσαι υψηλόφρων. Φύλαξε την απλότητα της υπακοής. Και τότε θα νοιώσεις μέσα στην καρδιά σου κάτι το πολύ διαφορετικό. Αν δεν την έχεις αυτήν την απλότητα, απόκτησε την:
Με το να μην έχεις εμπιστοσύνη στον εαυτό σου.
Με το να θυμάσαι τον σκοπό, για τον όποιο ήρθες εδώ.
Με το να θυμάσαι την ζέση και την ψυχική διάθεση που είχες στην αρχή, τότε που επισκέφθηκε την καρδιά σου ο Θεός. “Αὕτη ἡ ἀλλοίωσις τῆς δεξιᾶς τοῦ ῾Υψίστου” (Ψαλμ. 76, 11).
Για εκείνον που βρίσκεται σε υπακοή, του Θεού συνεργούντος τίποτα δεν είναι δύσκολο. Η αληθινή αυταπάρνηση κάνει πάντοτε εύκολο τον ζυγό της σωτηρίας. Και επειδή οι πειρασμοί δεν ξεπερνούν ποτέ τις δωρεές του Θεού, όποιος επιθυμεί να σωθεί, μπορεί (με την δύναμη του ‘Ονόματος ‘Εκείνου που δίνει σε όλους δύναμη, δηλ. του Κυρίου Ιησού!) όλα να τα κάνει.
Και αυτό είναι μια τόσο ιερή αλήθεια που, όποιος διαθέτει έστω και λίγη ζωντανή πίστη, ποτέ δεν θα την αμφισβητήσει. Του ολιγόπιστου, ακόμη και το ελάχιστο μόριο σκόνης, του φαίνεται βουνό! Αντίθετα, του πιστού όλα του φαίνονται άπλα. Γιατί, όποιος έχει πίστη, μπορεί να μετακινήσει ακόμη και ολόκληρα βουνά πειρασμούς.
6. Το γέλιο
Μαθητής: Τι πρέπει να κάνω, όταν βρίσκομαι με κάποιον από τους μεγαλύτερους πατέρες της μονής και ξαφνικά παρεμβάλλει στην συζήτηση κάτι που, όταν το ακούσει κανείς, δύσκολα μπορεί να συγκρατηθεί να μη γελάσει;
Γέρων: Όσον άφορα τα λόγια τους, να σκέφτεσαι ως έξης:
– ‘Εγώ, με την φτωχή μου αντίληψη, δεν καταλαβαίνω, γιατί το είπαν αυτό. Αφού λοιπόν, δεν ξέρω γιατί, δεν πρέπει να γελώ!
Και αν άθελα σου, σου συμβεί να γελάσεις, κατηγόρησε τον εαυτό σου. Και θυμήσου τα σοφά λόγια των αγίων Πατέρων, ότι τίποτε δεν σπάζει την αλυσίδα των αρετών και της ευαγγελικής αγάπης, όσο το γέλιο και τα αστεία. Όπως ακριβώς, όταν ανοίγεις διάλογο με τους ακάθαρτους λογισμούς, φυγαδεύεται η θεία χάρη, έτσι και όταν γελάς, απομακρύνεται ο Φύλακας Άγγελος.
Οι αρετές παύουν να είναι αρετές, όταν η κάθε μια απ’ αυτές συνδέεται με κάποιο πάθος. Γιατί τότε κάθε δυνατότητα επιτυχίας καταστρέφεται. Ο Σωτήρας μας όρισε αιώνια καταισχύνη για εκείνους που το ρίχνουν στα αστεία: «Ουαί οι γελώντες νυν» (Λουκ. 6,25)!
7. Σαρκικοί πειρασμοί
Μαθητής: Πως μπορώ να απαλλαγώ από τους ισχυρούς ερεθισμούς των σαρκικών μου επιθυμιών;
Γέρων: Φρόντισε να έχεις φυλακή νου και αισθήσεων. Μη μιλάς ποτέ απερίσκεπτα. Και να απομακρύνεσαι από την αιτία του πειρασμού, όσο πιο γρήγορα μπορείς. Μόλις έρχεται στο νου σου, να συγκρατείς τους λογισμούς σου. Μη τους αφήνεις αχαλίνωτους. Η αυτοκυριαρχία είναι πολύ ωφέλιμη. Μα ακόμη πιο ωφέλιμο είναι, να φέρεσαι με πολλή προσοχή. Σε όλα.
Και, πρώτα απ’ όλα, να παρακαλείς τον Παντοδύναμο Κύριο, να σε λυτρώνει από τις επιθέσεις, αυτού του πάθους. Γιατί είναι το αγριότερο από όλα. Γιατί από μόνος του ο άνθρωπος δεν μπορεί να το ξεριζώσει. Μα όταν η διάθεση μας είναι αγαθή, ο πολυεύσπλαχνος Θεός κατευνάζει τις φλόγες του πάθους αυτού.
8. Πόλεμος εναντίον της σαρκός
Μαθητής: Όταν απατηλοί ρυπαροί λογισμοί μου αιχμαλωτίζουν τον νου, πως θα μπορέσω να απαλλαγώ απ’ αυτούς;
Γέρων: Κατέβα με τον νου σου στον Άδη. Και εκεί, ρίξε με το φως των άγιων Γραφών, μια ματιά στους σαρκολάτρες. Και σκέψου: Είσαι σίγουρος, ότι προτιμάς την αιώνια καταδίκη με αντάλλαγμα την πρόσκαιρη και στιγμιαία γλύκα της αμαρτίας; Θυμήσου, ότι είσαι θνητός.
Και παρακάλεσε ταπεινά τον Θεό. Γιατί ‘Εκείνος είναι ο ελευθερωτής μας από τα πάθη. Παρακάλεσε Τον να σβήσει τα βέλη της σάρκας, τα πεπυρωμένα, που ο εχθρός τα στρέφει ακατάπαυστα εναντίον του νόμου του νου και του πνεύματος. Μη ξεχνάς, ότι χωρίς την δύναμη Του δεν μπορούμε να κάνουμε, ούτε το ελάχιστο καλό.
9. Μνήμη σφαλμάτων
Μαθητής: Πως πρέπει να αντιμετωπίζω τους λογισμούς που με εξωθούν να κρίνω τον πλησίον μου, και μάλιστα εκείνον που με προσβάλλει; Η συμπεριφορά του μου φαίνεται γεμάτη θράσος. Και ασύμφωνη με την εν Χριστώ κλήση μας. Και προφανώς θίγει και άλλους αδελφούς. Όταν λοιπόν τα βλέπω αυτά, ερεθίζομαι! Και χάνω την ειρήνη. Και όταν δεν έχω εσωτερική ειρήνη, υποφέρω. Αισθάνομαι βάρος στην ψυχή μου.
Γέρων: Όταν σε προσβάλλουν λογισμοί, που σε εξωθούν, να κατακρίνεις τον πλησίον σου, για κάτι που σου έκανε, και η ψυχή σου γεμίζει ταραχή και διάθεση εκδίκησης, τότε να συγκρίνεις την κατάσταση που βρίσκεσαι, με την κακία που αντιμετώπισε ο Σωτήρας μας Χριστός.
Αν ‘Εκείνος, ο Μεγάλης Βουλής Άγγελος, ο Υιός του Θεού, που δεν γνώρισε αμαρτία, υπόμεινε τόσο μεγαλόψυχα την κακία μας, πόσο περισσότερο, θα πρέπει να υποφέρουμε μεγαλόψυχα τις διάφορες θλιβερές περιστάσεις, εμείς, άνθρωποι αμαρτωλοί, άξιοι κάθε τιμωρίας;
Μα δεν πρέπει να περιορισθούμε σ’ αυτό! Πρέπει να πάμε λίγο πιο πέρα: Να καταδικάσουμε τον εαυτό μας. Τότε με όπλο την αυτοκριτική, τον αυτοέλεγχο, θα δώσουμε μια γερή μάχη με τον πολέμιο της ψυχής μας, τον νοητό Φιλισταίο, που κλέβει την θεοειδή κιβωτό της ψυχής μας. Και θα τον νικήσουμε.
Παράλληλα θα πρέπει, εκείνον που μας αδικεί, να τον θεωρούμε ευεργέτη μας. Γιατί δεν είναι, παρά ένα όργανο, με το οποίο ο Θεός οικοδομεί την σωτηρία μας. Ναι. ‘Εκείνους που μας αδικούν, πρέπει να τους ευγνωμονούμε να τους θεωρούμε ευεργέτες. Και όταν σιγά-σιγά μάθουμε τον εαυτό μας να έχει αυτομεμψία, τότε σιγά-σιγά, χωρίς να το καταλάβουμε, θα προκόψουμε και στο να κατακρίνουμε μέσα μας τον εαυτό μας.
• Τότε η καρδιά μας, με την άνωθεν βοήθεια, θα μαλακώσει Και θα γίνει πραεία.
• Τότε ο άνθρωπος γίνεται δοχείο της χάριτος του Θεού και της πνευματικής ειρήνης.
• Τότε η ψυχή θα αισθάνεται μια τέτοια ειρήνη, που δεν θα την χάνει ποτέ, ούτε τότε που θα βρίσκεται σε θλίψη.
Αυτή είναι η ειρήνη που φωτίζει τον νου του αγωνιστή. Η αυγή της πνευματικής πραότητας θα απλώσει τις ακτίνες της μέσα στον νου του, στα λόγια και στην διάνοια του. Και τότε, θα απωθεί το κακό πιο εύκολα. Και θα αφοσιώνεται σε εκείνα που αφορούν την σωτηρία. Και τότε εκείνα, που τον δυσαρεστούν, θα του είναι ευχάριστα, θα του δίδουν χαρά.
10. Αναισθησία
Μαθητής: Τι πρέπει να κάνω, για να μαλακώνω την καρδιά μου όταν είμαι ερεθισμένος η παραδομένος στην αναισθησία, και καμία ιερή σκέψη δεν μπορεί να με επηρεάσει;
Γέρων: Πρέπει να απομονωθείς. Και να βιάσεις τον εαυτό σου σε προσευχή. Και όταν πια τα κύματα της αναισθησίας θα έχουν κάπως γαληνέψει, να αναζητήσεις την αιτία της πνευματικής αυτής παγωνιάς. Και αν διαπιστώσεις ότι κάποιο πάθος ξεσηκώθηκε μέσα σου, διώξε το!
Μα αν σε έχει κυριέψει η σκληρότητα για λόγους που συ δεν μπορείς να τους καταλάβεις, παρακάλεσε όσο πιο πολύ μπορείς τον Πανταχού Παρόντα, να εξαλείψει Αυτός, με την χάρη Του, κάθε αιτία απιστίας, που είναι το ολέθριο βλάστημα της αναισθησίας.
11. Θερμαίνοντας την ψυχή
Μαθητής: Πως μπορεί η ψυχή να θερμανθεί, όταν έχει πια παγώσει;
Γέρων: Με τον Λόγο του Θεού. Με την προσευχή. Και με την ταπεινή και ευγνώμονα διάθεση έναντι του Θεού· σε όλα, όχι μόνο στα έξω άλλα και στα έσω.
12. Ματαιοδοξία
Μαθητής: Αισθάνομαι, ότι μέσα μου δεν έχω απλώς μια ροπή προς την ματαιοδοξία, άλλα πλήρη κυριαρχία της ματαιοδοξίας. Θέλω, να απαλλαγώ από αυτήν. Πως θα το κατορθώσω;
Γέρων: Θα το κατορθώσεις, μόνο αν συνεχίσεις, να έχεις ειλικρινή υπακοή. Αν δεν προσπαθείς να προδιαθέτεις (με δεξιοτεχνία!) τους μεγαλύτερους σου να συμφωνούν με το θέλημα σου. Αν πάψεις να αγωνίζεσαι να στρέψεις την προσοχή τους, να προσέχουν εσένα και μόνο και αν τέλος σκεφθείς, πόσο είσαι μηδαμινός μπροστά στον Θεό. Μόνο τότε, με την χάρη Του, θα μπορέσεις σιγά-σιγά, να απαλλαγείς από το πάθος αυτό της ματαιοδοξίας.
Μην ξεχνάς, ότι συχνά το πάθος αυτό εξακολουθεί να ταλαιπωρεί τον άνθρωπο από τα νιάτα μέχρι και τα βαθιά γεράματα. Και καμιά φορά, μέχρι και τον τάφο. Και βασανίζει όχι μόνο αυτούς που βασανίζονται από τα πάθη τους και εκείνους που άρχισαν να προκόβουν στην αρετή, άλλα και τους τέλειους.
Γι’ αυτό επάνω από όλα χρειάζεται, να έχουμε νήψη. Μόνο ο απαθής Θεός μπορεί να ξεριζώσει το πάθος αυτό.
13. Μελέτη των Αγίων Γραφών
Μαθητής: Όταν μελετώ τις αγίες Γραφές, σημειώνω τα πιο σπουδαία χωρία. Να το κάνω αυτό η όχι; Είναι ωφέλιμο;
Γέρων: Ο γέροντας μου, στον οποίο είχα παραδώσει ολοκληρωτικά τον εαυτό μου επί 20 χρόνια, αυτό μου το απαγόρευε. Οι σημειώσεις που κρατάς, αργά η γρήγορα θα γεννήσουν μέσα στην καρδιά σου τον σπόρο της υψηλοφροσύνης, που οδηγεί στην πανώλεθρη υπερηφάνεια. Αυτό το έχει διδάξει η πείρα.
Όταν ο Θεός της ειρήνης καταυγάσει την μνήμη σου με το αληθινό Του φως, τότε θα τα θυμάσαι όλα. Χωρίς να σημειώνεις, που βρίσκονται ορισμένες περικοπές και ποιος είναι ο σκοπός τους. Ο νους, που φωτίζεται από την θεία χάρη, βρίσκει εύκολα μέσα στις άγιες Γραφές εκείνα που μας χρειάζονται για την σωτηρία μας.
Η αγία Γραφή, μας δόθηκε από τον Θεό σαν οδηγός μας, για την προκοπή μας. Και γι’ αυτό, δεν κάνουν όλα τα λόγια της για όλους. Άλλα αφορούν εκείνους που βρίσκονται στην εξουσία. Άλλα εκείνους που βρίσκονται σε υπακοή. Άλλα αφορούν τους προχωρημένους σε ηλικία. Άλλα τους μεσήλικες. Και άλλα τους νέους. Άλλα είναι για τους μοναχούς. Άλλα για τους λαϊκούς. Άλλα για τους έγγαμους. Άλλα για τους παρθένους.
Τον λόγο του Θεού, πρέπει να τον μελετάς με απλότητα. Πρέπει να παρακαλείς τον πάνσοφο Θεό, να τον εγχαράξει βαθιά μέσα στην ψυχή σου. Και τότε θα τον τηρείς ταπεινά. Τότε θα γίνεις κατά Θεό σοφός. Και θα τα θυμάσαι όλα.
14. Διόρθωση του αδελφού
Μαθητής: Όταν βλέπω ένα αρχάριο να είναι απρόσεκτος στις ενέργειες του, ή να πράττει κάτι το ανάρμοστο, να τον διορθώνω;
Γέρων: Αν θέλεις να θεραπεύσεις τον εαυτό σου· αν δεν έχεις ευλογία από τον ηγούμενο σου· αν εσύ δεν τα έχεις ακόμη νικήσει τα πάθη σου, μην ανακατεύεσαι! Δεν είναι δουλειά δική σου. Σιώπα! Ο καθένας στήκει η πίπτει ενώπιον του Κυρίου Του. Εσύ φρόντιζε, να μη γίνεσαι πρόσκομμα στον αδελφό σου. “Ιατρέ, θεράπευσον σεαυτόν” (Λουκ. 4,23).
15. Ο κανόνας το Σάββατο
Μαθητής: Πρέπει το Σάββατο να κάνω τον κανόνα μου;
Γέρων: Πρέπει. ‘Εκτός βέβαια, από τις μεγάλες εορτές και τις ημέρες που γίνεται αγρυπνία. Τότε να κάνεις μόνο μικρές μετάνοιες. Όχι εδαφιαίες.
16. Ο κανόνας
Μαθητής: Όταν, λόγο απουσίας η διακονήματος, δεν βρίσκω ώρα να κάνω τον κανόνα μου, παρά μόνο πολύ αργά το βράδυ, τι πρέπει να κάνω;
Γέρων: Αν απουσίαζες, η είσαι πολύ κουρασμένος, ξεκουράσου! Άφησε τον κανόνα σου. Ταπεινώσου. Και μην ανησυχείς. Μα όταν το διακόνημα σου είναι μέτριο, προσπάθησε όσο μπορείς να τον κάνεις τον κανόνα σου, με συνέπεια. Και θα έχεις πολλή ωφέλεια. Αυτό να το κάνεις μέχρι τις δέκα η ώρα το βράδυ.
Μα αν η ώρα αυτή έχει περάσει, τότε περιορίσου να διαβάσεις με προσοχή τις βράδυνες προσευχές προ του ύπνου· και ξεκουράσου. Λέγε την προσευχή του Ιησού μέχρι να αποκοιμηθείς. Έτσι, θα είσαι καλύτερα προετοιμασμένος και για τον Όρθρο και για να συνεχίσεις την άλλη ημέρα το διακόνημα σου. Αν βέβαια θελήσει ο Θεός να σηκωθείς.
Αυτά ισχύουν μόνο για τους δοκίμους.
17. Νίκη των παθών
Μαθητής: Θέλω πολύ να διορθώσω τον εαυτό μου. Μα η λαχτάρα των παθών με εμποδίζει. Τι μπορώ να κάνω, για να τα νικήσω;
Γέρων: ‘Επίμενε στον πόθο σου. Και ο Θεός θα σε ελεήσει. Θα σου δώσει κατά την καρδιά σου. ‘Αρχή και πηγή των αρετών είναι η δική μας διάθεση, ο πόθος μας να κάνουμε το καλό. Κανείς δεν μπορεί να νικήσει τα πάθη μόνος του. Αυτό είναι έργο της δεξιάς του Ύψιστου· ενέργεια της δυνάμεως του Θεού.
Εμείς πρέπει να φροντίσουμε να διατηρούμε ανόθευτη την καλή διάθεση που μας έδωσε ο Θεός. Κάνοντας την έργο, δεν κάνουμε τίποτε περισσότερο, από το να δείχνουμε, ότι θέλομε να φθάσουμε στην γη της απάθειας. Ο μόνος που μπορεί να υλοποιήσει τον πόθο μας αυτόν, είναι ο Θεός.
Συνεπώς, αν επιθυμείς να αναστηθείς από το μνήμα των παθών, κάνε το μεριμνά σου, αυτό να το θυμάσαι πάντοτε και να το μελετάς. Και φρόντιζε να ενεργείς σωστά, με ζήλο και με ελπίδα στον Θεό. Και θα σωθείς.
18. Προσοχή και προσευχή
Μαθητής: Πως μπορώ να απαλλαγώ από τον μετεωρισμό του νου κατά την ώρα της προσευχής;
Γέρων: Όταν προσεύχεσαι με τα χείλη, να προσεύχεσαι και με τον νου. Και θα το επιτύχεις, όταν κλείνεις τον νου μέσα στο νόημα των λόγων της προσευχής.
Αν ενοχληθείς από κάποιο λογισμό, μόλις το αντιληφθείς, ότι έφυγε η προσοχή σου από την προσευχή, διπλασίασε την προσοχή σου στην προσευχή. Κάνε το αυτό συνεχώς. Και θα αισθανθείς ωφέλεια.
Η σταθερότητα του νου στην προσευχή, ελκύει την ενέργεια της θείας χάριτος.
19. Η οκνηρία
Μαθητής: Η οκνηρία με έχει δέσει για τα καλά πως θα απαλλαγώ απ’ αυτήν;
Γέρων: Αν την πολεμήσεις χλιαρά, ποτέ δεν θα την νικήσεις ποτέ. Μα αν εξεγερθείς εναντίον της με σταθερή απόφαση, με την βοήθεια του Θεού, έστω και με λίγο εσωτερικό πόνο, θα νικήσεις. Το γνώρισμα του καλού αθλητή είναι, ότι νικάει. Όσο και αν είναι ο αντίπαλος σκληρός. Εκείνος που γυρίζει την πλάτη του, είναι δειλός και ράθυμος.
Ο καθένας μας οφείλει να επαγρυπνεί, μέχρι και την τελευταία του στιγμή. Διαφορετικά την έσχατη ημέρα θα ακούσει τα φοβερά εκείνα λόγια: «Δούλε πονηρέ και οκνηρέ» (Ματθ. 25,26)!
Σε κάποιο σημείο η αγία Γραφή απευθύνεται: «τω νικώντι» (Άποκ. 2,7) και όχι «τω νικήσαντι». Γιατί η νίκη εναντίον του εχθρού μας δεν ολοκληρώνεται. Ποτέ δεν θα μπορέσουμε να τον θέσουμε κάτω από την εξουσία μας.
Και το στεφάνι της νίκης το δίνουν μόνο σε νικητές. Σ’ εκείνους που μπαίνουν στον αγώνα με σταθερή απόφαση να πολεμάνε μέχρι την τελευταία τους πνοή. Σ’ εκείνους που ποτέ δεν πετάνε τα όπλα τους στην άκρη. Σ’ εκείνους που, έστω κι αν είναι αιχμάλωτοι, δεν παραδίδουν ποτέ την καρδιά τους στον εχθρό.
Ένας τέτοιος άνθρωπος, ακόμη και αν δέρνεται από τον εχθρό, ποτέ δεν μειώνει τον ιερό ζήλο. Όσο και αν υποφέρει, δεν παύει να έχει ελπίδα. Θυσιάζεται γενναιόψυχα. Και γι’ αυτό προκόβει και στεφανώνεται. Επειδή έχει προαίρεση σωστή. Επειδή έδειξε θάρρος. Έτσι έγινε άξιος των ουρανίων αγαθών.
20. ‘Απόγνωση
Μαθητής: Πως μπορώ να απαλλαγώ από το πνεύμα της απόγνωσης, που με καταπνίγει;
Γέρων: Το γεγονός ότι σε βασανίζει λογισμός απόγνωσης, δείχνει όχι έχεις προσκολληθεί σε κάτι με δικό σου θέλημα. Αν πάψεις να καθοδηγείς τον εαυτό σου, και αρχίσεις να τα κάνεις όλα με ευλογία, τότε θα βρεις και την ειρήνη της ψυχής και όλους τους καρπούς του αγίου Πνεύματος. Από την στιγμή που θα αφήσεις το δικό σου θέλημα, δεν θα νοιώσεις ποτέ πια το πυκνό σκοτάδι της απόγνωσης. ‘Ακόμη και τα αγριότερα κύματα των παθών θα ηρεμήσουν.
Και στην θέση τους θα υψωθεί η καθαρότητα του νου, η γαλήνη των λογισμών, και η πραότητα. Και τότε η ειρήνη του Θεού που φωτίζει τους νοερούς οφθαλμούς, θα έλθει και θα κατοικήσει μέσα στην ψυχή σου.
Αν φροντίσεις και αγρυπνείς για την πνευματική σου ωφέλεια, θα γίνεις σαν τις φρόνιμες παρθένες. Και θα εισέλθεις στον νυμφώνα του αθανάτου Νυμφίου. “‘Ιδού, ο Νυμφίος έρχεται εν τω μέσω της νυκτός”!
Πρόσεχε, να μη βαρύνει τότε η καρδιά σου με την απόγνωση. Να δοξολογείς τον Κύριο, πριν ανατείλει ο ήλιος. Μη το ξεχνάς! Και αν θέλεις να σωθείς, να βαδίζεις στο όνομα του Κυρίου τον δρόμο της αυταπάρνησης.
Η απόγνωση, καταστρέφει τους καρπούς των πνευματικών κόπων. Ακόμη και των πιο μεγάλων ανδρών. Μα δεν έχει καθόλου θέση στον απλό υποτακτικό, που αρνήθηκε τον εαυτό του με ελπίδα στον Θεό. Αυτόν, τι θα μπορούσε να τον φέρει σε απόγνωση; Για αυτόν, «του εχθρού εξέλιπον αι ρομφαίαι εις τέλος» (Ψαλμ. 9,6).
21. Μοναχική κουρά και μοναχικό σχήμα
Μαθητής: Έχω ακούσει, ότι έγινε πρόταση για ορισμένους αδελφούς, να καρούν μοναχοί, παρ’ ότι ήρθαν στο μοναστήρι μετά από έμενα. Κι εγώ θέλω να λάβω το αγγελικό σχήμα. Μα εμένα ο ηγούμενος δεν με πρότεινε ακόμη. Και γι’ αυτό είμαι πολύ στενοχωρημένος. Αισθάνομαι πως έχω αποτύχει. Πως θα μπορέσω να ξαναβρώ την ψυχική μου ειρήνη, που την έχασα εξαιτίας αυτού του πειρασμού;
Γέρων: Πρώτα, πρέπει να υποταχθείς με ταπείνωση στο θέλημα του Θεού, χωρίς να το εξετάζεις. Η απόφαση του ηγουμένου εκφράζει το θέλημα ‘Εκείνου, που τα εξουσιάζει όλα. Γι’ αυτό και όποιος δεν υποτάσσεται στο θέλημα του ηγουμένου, δεν υποτάσσεται στο θέλημα του Θεού.
Και όποιος δεν υποτάσσεται στο θέλημα του Θεού, αδικεί τον εαυτό του. Πρώτα, γιατί έτσι χάνει την θεία χάρη. Και έπειτα, γιατί γεμίζει με το φθοροποιό πνεύμα της θλίψεως· με ακαταστασία· και με κάθε είδους ανώφελες ενασχολήσεις, που καταντούν αρρωστημένες καταστάσεις.
‘Εκείνους, που προτιμήθηκαν για κουρά πριν από σένα, να τους θεωρείς πιο άξιους. Και αφού το θέλεις να λάβεις και συ το εξωτερικό αγγελικό σχήμα, φρόνησε να γίνεις άγγελος εσωτερικά. Γιατί αν δεν γίνεις εσωτερικά μοναχός, και γίνεις μόνο εξωτερικά μοναχός, τι θα σε ωφελήσει;
Μιμήσου, όσο πιο πολύ μπορείς τον τρόπο ζωής των παλαιών άγιων Πατέρων. Και να μη το ξεχνάς, ότι ο παντοδύναμος Θεός μας κυβερνά όλους. Και θέλει να μας σώσει όλους. Τον ηγούμενο να τον σέβεσαι. Και να τον θεωρείς όργανο του Θεού, που εκτελεί το άγιο και προγνωστικό θέλημα Του. Αν αυτό, το πιστεύεις, δεν θα πλησιάσεις ποτέ τον ηγούμενο απερίσκεπτα.
Πως τολμάμε, να έχουμε ταραχή έναντι του Κυρίου μας Ιησού Χριστού, την στιγμή που έχουμε υποχρέωση να έχουμε ειρήνη με εκείνους, που την ειρήνη την μισούν και δεν την αναζητούν ποτέ; Ω, πόσο πρέπει να είμαστε ταπεινοί και υπάκουοι!
Αφού ο Θεός βλέπει την καρδιά μας, και προγνωρίζει όλες τις μελλοντικές μας ενέργειες και τα έσχατα μας, επιτρέπεται εμείς να έχουμε αμφιβολίες, και Εκείνος, ο Πανάγαθος, δεν θα τα φροντίσει όλα για το συμφέρον μας; “Όπου Θεός βούλεται, νικάται φύσεως τάξις”. Γιατί η χάρη του Θεού είναι, χωρίς αμφιβολία, πάνω απ’ όλη την σοφία και την δύναμη του κόσμου τούτου.
Ότι λέει και θέλει ο Θεός, καμία ανθρώπινη δύναμη δεν μπορεί να το αλλάξει. Δεν ήταν θέλημα Θεού να γίνεις τώρα δεκτός στην μοναχική τάξη. Μα αν γίνεις άξιος, να είσαι σίγουρος, ότι θα σε αξιώσει ο Θεός να γίνεις μοναχός, η πριν τον θάνατο σου, η μετά όταν θα έχεις ελευθερωθεί από το σώμα. Τότε οι άγγελοι θα σε παρουσιάσουν ενώπιον του θρόνου του Θεού με το αγγελικό σχήμα. Αυτό είναι αλήθεια. Και αν είχες λίγη πίστη μέσα σου, θα το είχες αποδεχθεί. Μα δυστυχώς δεν έχεις πίστη. Φρόντισε λοιπόν, τουλάχιστον να φωνάζεις: «Κύριε, πρόσθες ημίν πίστιν» (Λουκ. 17,5).
Ο Θεός, κοιτάζει την προαίρεση μας. Πάρε για παράδειγμα την οσία Ταϊσία. Αυτή, ενώ πριν ήταν μια ανάξια γυναίκα, μέσα σε μια στιγμή, με την τέλεια αυταπάρνηση της, έγινε μια τέλεια μοναχή. Πήρε την απόφαση να γίνει νύμφη του Χρίστου! Και να παραδώσει ολοκληρωτικά την καρδιά της στην καθοδήγηση του Ιησού Χριστού! Μα να, πριν ακόμη πραγματοποιήσει αυτά που διανοήθηκε, την βρήκε ο θάνατος στον δρόμο! Ο συνοδός της, ο άγιος ‘Ιωάννης ο Κολοβός, ο οποίος με την βοήθεια του Θεού κατάφερε να την μεταστρέψει από τον δρόμο της απώλειας στον σωτήριο δρόμο της μετάνοιας, έμεινε κατάπληκτος.
Γιατί είδε τους αγγέλους, να ανεβάζουν την ψυχή τής Ταϊσίας, μέσα σε ένα απρόσιτο φως, στον ουρανό. Δεν είχε ακόμη φτάσει στην έρημο. Δεν ήξερε, σε τι συνίσταται ή μοναχική ζωή. Δεν ήταν ενδεδυμένη στο σχήμα, που επιθυμούσε. Μα επειδή γύρισε κοντά στον Θεό, περιφρονώντας τον κόσμο και τον εαυτό της, αξιώθηκε να λάβει το μέγα έλεος και να κατοικήσει στα ουράνια και αχειροποίητα σκηνώματα.
Δεν έγινε στην γη μοναχή. Το θέλημα του Θεού ήταν να σωθούν οι ημέρες της την στιγμή πού πήρε την καλή απόφαση. Και όμως. ‘Απλώς και μόνο χάρη στην καλή της πρόθεση, στεφανώθηκε όσο και εκείνοι πού και έγιναν μοναχοί και αγωνίσθηκαν πολύ. “Καρδίαν συντετριμμένην και τεταπεινωμένην, ο Θεός ουκ εξουδενώσει” (Ψαλμ. 50,19).
Και αν θέλεις και άλλη πιο σαφή απόδειξη, θυμήσου τον δόκιμο εκείνο, που λόγο της καλής του προαίρεσης, όπως διαβάζουμε στο Πατερικό των Σπηλαίων, αμέσως μετά την ταφή του τον έντυσαν με το σχήμα οι άγιοι άγγελοι. Και αλλοίμονο στον μοναχό, που ο Θεός θα διατάξει, να του αφαιρεθεί το εξωτερικό σχήμα, επειδή έμεινε εσωτερικά γυμνός!
Αν φροντίσεις να ντυθείς, εν Χριστώ, με το σχήμα του έσω μοναχού, μην ανησυχείς για το εξωτερικό σχήμα! Παρ’ ότι δεν είναι αμαρτία να το επιθυμείς. Και Εκείνος, που διαβάζει τις καρδιές μας, και τα οικονομεί όλα για το συμφέρον μας, θα σου δώσει κατά την πίστη σου και τα έργα σου.
Θυμήσου και τα λόγια του αγίου Ποιμένα: Εκείνοι, που γίνονται μοναχοί κατά την πρόθεση, χωρίς να λάβουν ποτέ κουρά από χέρι ανθρώπινο, είναι πολλοί.
Η αγία Πελαγία γνώριζε την αληθινή πίστη. Και γι’ αυτό επιθύμησε να προσφέρει στον Θεό καρπούς άξιους της μετάνοιας. Και έγινε αγία. Χάρη στους απερίγραπτους ασκητικούς αγώνες της. Χωρίς ποτέ να ενδυθεί το μοναχικό σχήμα από ανθρώπους.
Το σχήμα συμβολίζει τους σωματικούς κόπους και την υπόσχεση για εκούσια φτώχεια, αγνότητα, υπακοή και ταπείνωση. Μα υπάρχει και ένα άλλο σχήμα. Το σχήμα της εσωτερικής περιβολής. Είναι η αιώνια ανταμοιβή στους ουρανούς· η στολή του αγίου Πνεύματος.
22. Πίστη στα όνειρα
Μαθητής: Πρέπει να πιστεύουμε στα όνειρα, όταν τα βλέπουμε να απεικονίζουν ξεκάθαρα το μέλλον;
Γέρων: Όχι. Δεν επιτρέπεται, ούτε τότε, ούτε αν συμβεί να βγουν αληθινά. Εξ αιτίας της πίστης τους στα όνειρα, πολλοί επλανήθηκαν! Ο γέροντας Θεοστήρικτος, ήταν εραστής της σοφίας. Και όμως. Παρ’ ότι συνέθεσε τον Παρακλητικό Κανόνα στην Παναγία, με το να πιστεύει στα όνειρα, πλανήθηκε! Και στο τέλος χάθηκε μια για πάντα!
Εκείνος, που δεν πιστεύει ποτέ στα όνειρα, είναι σοφός. Δεν πρέπει να πιστεύουμε στα όνειρα. Ποτέ, ούτε, όταν φαίνονται σαν μια ρεαλιστική αναπαράσταση της πραγματικότητας.
23. Το όραμα της σταυρώσεως
Μαθητής: Αν αυτά που είπατε, είναι σωστά, τι σημαίνει το όραμα που είδα; Έχει κάτι που αξίζει; Ή δεν αξίζει τίποτε; Μα εγώ είμαι υποχρεωμένος να το φανερώσω στον γέροντα μου.
Να. Ξαφνικά, είδα ένα φως. Τόσο λαμπερό, που ξεπερνούσε πολύ το φως του ηλίου. Μέσα απ’ αυτήν την ακτινοβόλα λάμψη, ακούστηκε μια δυνατή, γλυκεία φωνή, που παράγγελλε σε κάποια όντα:
– Ανεβάστε τον (έμενα) στον σταυρό!
Με αυτά τα λόγια (δεν ξέρω ποιος τα είπε), με άρπαξαν, με ξέντυσαν και με έσυραν σε ένα σταυρό, που υψωνόταν μπροστά μου. Μου φάνηκε, ότι ήταν από ένα ευχάριστο κίτρινο ξύλο, που το χρησιμοποιούν στις οικοδομές, αρκετά μεγάλο, ώστε να μπορούν να με σταυρώσουν επάνω σ’ αυτό. Μα ποιος μου τα έκανε όλα αυτά; Έριξα μια ματιά τριγύρω μου. Δεν έβλεπα τίποτε. Παρά μόνο θόρυβο. Και βεβιασμένες, ενέργειες.
Με σήκωσαν στον σταυρό. Και τότε εκείνος που με σταύρωνε είπε, σιωπηλά μα καθαρά:
– Δώστε μου τα καρφιά.
Και άρχισαν να καρφώνουν με ένα απ’ αυτά, το δεξί μου χέρι στον σταυρό. Στο σημείο αυτό ένοιωσα φρικτό πόνο, αν και μέσα στην ψυχή μου επιθυμούσα να σταυρωθώ. Από τον πόνο, ταράχθηκε το πνεύμα μου. Μα η καρδιά μου λαχταρούσε να σταυρωθεί. Από τον πόνο που δοκίμαζα, κόντεψα να βάλω τις φωνές. Μα με την βοήθεια του Θεού, χωρίς να ξέρω πως, συγκρατήθηκα. Όταν το καρφί είχε πια διαπεράσει το χέρι μου, – έπειτα από λίγα λεπτά – ο πόνος απάλυνε. Και λίγο αργότερα, μόλις που τον αισθανόμουν!
Έπειτα, πήραν και άλλο καρφί, όμοιο με το πρώτο και άρχισαν να το μπήγουν και αυτό. Στο αριστερό μου χέρι. Αυτή τη φορά ο πόνος ήταν ασύγκριτα λιγότερος.
Στην συνέχεια παίρνουν το τρίτο καρφί. Πάνε να καρφώσουν μ’ αυτό το δεξί μου πόδι. Μόλις το καρφί αυτό το είδα, ταράχθηκα! Ήθελα να φωνάξω:
– Λυπηθείτε με!
Μα δεν το κατάφερα, με εμπόδισε η κούραση. που είχα στην ψυχή! Κατάλαβα, ότι δεν είχα αντοχή. ‘Ωστόσο, μετά από αυτά, ένας βαθύς πόθος να τα υπομείνω όλα, μπήκε στην καρδιά μου. Στράφηκα νοερά στον Παντοδύναμο Θεό, γεμάτος πίστη, ότι θα με βοηθήσει και Τον παρακάλεσα να με ενδυναμώσει. Έτρεμα, ήθελα να υπομείνω, μα φοβόμουν ότι, από την αδυναμία και την αστάθεια μου, θα υπέκυπτα. Αλλά όχι. Ο εύσπλαχνος Κύριος, μολονότι επέτρεψε να δοκιμασθώ με φρικτούς πόνους, σε όλο μου το σώμα, με ενδυνάμωσε με την στοργική Του αγάπη. Εκείνοι την έκαναν την δουλειά τους, το κάρφωσαν το καρφί! Ψυχικά, ήμουν διαλυμένος, μα υπέμεινα. Και σύντομα άρχισα να αισθάνομαι ανακούφιση. Ο πόνος μου μετριάσθηκε. Ένοιωθα μόνο αδυναμία.
Δεν άργησαν να πάρουν και το τέταρτο καρφί. Το έμπηξαν με τόσο ασυνήθιστη βία, ώστε δεν πρόφθασα να σκεφθώ τίποτε απολύτως! Υπέθεσα, ότι αυτό οφειλόταν στην αδυναμία που ένοιωθα. ‘Αλλά δεν ήταν σωστό, γιατί ο πόνος είχε πια μετριασθεί και τον υπέφερα.
Λίγο μετά, για μια δεύτερη φορά, βρόντησε μέσα από φως η δυνατή εκείνη φωνή, ασύγκριτα τώρα πιο καθαρά από την πρώτη, γεμάτη πνεύμα αγάπης και πραότητος:
– Τρυπήστε τον, μπήξτε του ένα ακόμη καρφί. Στην καρδιά του!
Μόλις άκουσα την προσταγή αυτή, γνωρίζοντας την αδυναμία μου, με έπιασε κατάθλιψη. Είχα κυριολεκτικά διαλυθεί. Ένα νέφος βαριές σκέψεις με κάλυψε. Η καρδιά μου, που φλογιζόταν από τον πόθο για πάθη, παράλυσε. Η απόφαση μου όμως να ζήσω με κακοπάθεια, έκλινε την πλάστιγγα· Ο πόλεμος των λογισμών σταμάτησε. Και ο νους μου ανυψώθηκε στον Θεό ζητώντας Του βοήθεια. Προετοίμασα τον εαυτό μου. Να αντέξει την εκτέλεση εκείνης της φρικτής απόφασης. Έτρεμα, μα με αγάπη και ευγνωμοσύνη σε Εκείνον, που «ετάζει καρδίας και νεφρούς» και είναι μεγαλύτερος και από την καρδιά μας. Και η καρδιά μου πλημμύρισε με την βεβαιότητα, ότι ο Θεός θα με βοηθήσει.
Όλα αυτά συνέβησαν πολύ γρήγορα. Έφεραν και πέμπτο καρφί. Το έβαλαν απέναντι από την καρδιά μου. Ήταν πολύ μεγάλο. Θα μπορούσε να με τρυπήσει πέρα για πέρα. Και θα περίσσευε! Όταν το καρφί πλησίαζε στο στήθος μου, είχα προετοιμασθεί, να ελπίζω στην δύναμη του Θεού. Μα όταν πια ακούμπησε στο στήθος μου, η διάθεση μου άλλαξε! Ήθελα να φωνάξω:
– Λυπηθείτε με!
Μου φαινόταν ότι, μόλις με κάρφωναν με αυτό, θα πέθαινα από τον πόνο! Άρχισαν να μπήγουν το καρφί στην καρδιά μου. Το κτυπούσαν με το σφυρί. Ένιωσα πόνο τρομερό, τέτοιο πόνο, που τσάκισε το πνεύμα μου. Η ψυχή μου με άφησε αναίσθητο επάνω στον σταυρό. Σαν να ήθελε να συγκεντρώσει στον εαυτό της, τις θρυμματισμένες μου δυνάμεις! Και μετά αναχώρησε από το σώμα μου. Μα για λίγα λεπτά εμποδίστηκε από κάποιο αόρατο, μυστηριώδες ον. Τα μάτια μου συσκοτίσθηκαν. Το κεφάλι μου έγειρε. Δεν θυμάμαι σε πια μεριά. Το θέαμα ήταν φρικτό! Η ψυχή μου ήταν εντός μου. Μα έμενα μου φαινόταν πως βρισκόταν έξω από το σώμα μου.
Σύντομα, όμως, κατάλαβα ότι απλώς είχα εξαντληθεί υπερβολικά. Και ότι η ψυχή μου δεν με είχε ακόμη εγκαταλείψει Ο πόνος άρχισε και πάλι να υποχωρεί Και ξαφνικά έσβησε. Τα μάτια μου άνοιξαν αμέσως. Το μόνο που αισθανόμουν ήταν, ότι βρισκόμουν επάνω στον σταυρό. Μα να, ξαφνικά η φτωχή καρδιά μου αιχμαλωτίσθηκε. Γέμισε με γλυκύτητα, τόση, που ούτε οι σοφότεροι του κόσμου, ούτε εγώ, θα μπορούσαμε ποτέ να την περιγράψουμε. Αυτή η γλυκύτητα θα πρέπει να είναι το καινό ποτήριο, που μας προσφέρει σαν υπερκόσμια δωρεά Του ο γλυκύτατος Ιησούς Χριστός. Μόνο Εκείνος μπορεί να έχει ένα τέτοιο ουράνιο γλυκασμό, και με το ανεξιχνίαστο μυστήριο της ευσπλαχνίας Του, να τον δίνει σ’ εμάς τους θνητούς. Μα γιατί εγώ ο ανόητος, ν’ αρχίσω να μιλώ για πράγματα, που ολόκληρη η ζωή μου δεν επαρκεί να τα εκφράσει! Συγχώρεσε με!
Η καρδιά μου λοιπόν, ένοιωσε ανείπωτη χαρά. Τα μάτια μου, έκλεισαν. Γεμάτα ειρήνη. Έβλεπα τον εαυτό μου, πνιγμένο στα αίματα, και καρφωμένο στον σταυρό! Μια ανείπωτη γλυκύτητα κατέλαβε το πνεύμα μου. Τόση δυνατή που τα ίχνη της έμειναν για πάντα μέσα στην καρδιά μου. Σε λίγο όμως ξύπνησα. Ήταν λίγο μετά τα μεσάνυχτα. Πήρα όμως την απόφαση και ήρθα αμέσως σε σας. Η καρδιά μου τρέμει. Μα χωρίς φόβο. Γιατί ακόμη αισθάνομαι τα ίχνη της γλυκύτητας εκείνης. Τι σημαίνει αυτό, το τόσο παράξενο όνειρο;
Γέρων: Ο άγιος Βαρσανούφιος ο Μέγας γράφει: Οι δαίμονες μπορούν να μας τους δείξουν, τόσο στον ύπνο όσο και στο ξύπνιο μας, και τον Κύριο και άγγελο και άλλο πρόσωπο. Και όμως αυτό να είναι άπατη! Ψέμα! Γιατί ο σατανάς μπορεί να μετασχηματισθεί και σε άγγελο φωτός. Μα τον Σταυρό του Κυρίου, την δύναμη του οποίου, όπως ψάλλει η ‘Εκκλησία, “ου φέρει καθοράν”, διότι φρίττει και τρέμει, δεν μπορεί να τον απεικονίσει. (Βίβλος Βαρσανουφίου και ‘Ιωάννου, Απόκριση 413 κ.ε.).
Ο σταυρός που είδες στο όνειρο σου, προμηνύει μεγάλη θλίψη! Και η γλυκύτητα, φανερώνει την επέμβαση-βοήθεια του Θεού. Όσο πιο καλά είσαι προετοιμασμένος, τόσο πιο εύκολα θα την υπομείνεις. Μη ξεχνάς τα λόγια: «ήτοιμάσθην και ουκ έταράχθην» (Ψαλμ. 118,60). Αν εταράχθης, τήρησε την εντολή: «Έταράχθην και ουκ έλάλησα» (Ψαλμ. 76,5). Αν πάλι η θλίψη σου είναι αμέτρητη, τότε να θυμάσαι τα λόγια: «Υπομένων υπέμεινα τον Κύριο, και προσέσχε μον και εισάκουσε της δεήσεώς μου» (Ψαλμ. 36,2). Άφησε να γίνει το θέλημα του Θεού! Πήγαινε στον δρόμο σου. Και μην ανησυχείς. «Πιστός γαρ ο επαγγειλάμενος» (Έβρ. 10,23).
Έπειτα από λίγες ήμερες πληροφορήθηκα τον θλιβερό θάνατο του πατέρα μου. Επήγα λοιπόν και ρώτησα τον γέροντα.
Μαθητής: Το καταλαβαίνω, ότι στο όνειρο μου είδα ολοκάθαρα την θλίψη, που τώρα με κατέχει. Ο άτυχος θάνατος του πατέρα μου, είναι για μένα βαρύς σταυρός. Ο σταυρός που είδα. Τώρα βρίσκομαι στον σταυρό. Και πονώ. Και ο πόνος αυτός, θα με συνοδεύει μέχρι τον τάφο. Και όσο σκέπτομαι, πόσο φοβερή είναι η αιωνιότητα για τους αμαρτωλούς που δεν μετανόησαν, τόσο βασανίζομαι περισσότερο. Γιατί θυμάμαι τα βάσανα της αιωνίου κολάσεως. Και σκέπτομαι ότι αυτά περιμένουν και τον πατέρα μου. ‘Επειδή πέθανε, χωρίς να μετανοήσει. Αφού αυτοκτόνησε!…
Γέρων: Να εμπιστευθείς και τον εαυτό σου και την τύχη του πατέρα σου, στο πάνσοφο και παντοδύναμο θέλημα του Θεού. Μην εξετάζεις τα μυστήρια του Θεού. Αγωνίσου με ταπεινοφροσύνη να ανακτήσεις δυνάμεις αποφεύγοντας την άμετρη λύπη. Δεν σε ωφελεί. Προσευχήσου στον πανάγαθο Θεό για τον πατέρα σου. Εκπληρώνεις έτσι υποχρέωση αγάπης. Και κάνεις το καθήκον σου προς τον πατέρα σου.
Μαθητής: Μα επιτρέπεται να προσευχηθώ για ένα τέτοιο άνθρωπο;
Γέρων: ‘Ακολούθησε το πνεύμα των σοφών και ενάρετων ανδρών. Προσευχήσου έτσι:
– Αναζήτησε, Κύριε, την χαμένη ψυχή του πατέρα μου. Αν είναι δυνατόν, ελέησε την! Τα κρίματά σου είναι άβυσσος. Μη λογίσεις την προσευχή μου αυτή σαν αμαρτία. Γενηθήτω το θέλημα Σου.
Προσευχήσου απλά. Και με ταπείνωση. Και άφησε την καρδιά σου στα χέρια του Θεού. Ένα τέτοιο άτυχο τέλος, δεν ήταν το θέλημα του Θεού για τον πατέρα σου. Και τώρα βρίσκεται εξ ολοκλήρου στην εξουσία Του. Στην διάθεση Εκείνου που έχει εξουσία «και ψυχήν και σώμα απολέσαι εν τη γεένη» (Ματθ. 10,28)· που «ταπεινοί και ανυψοί, θανατοί και ζωογονεί, κατάγει εις άδου και ανάγει» (Α’ Βασ. 2, 6-7)· που είναι τόσο στοργικός, πολυέλεος και γεμάτος αγάπη. Για όλους. Η αγαθότητα του είναι ανείκαστος. Γι’ αυτό δεν πρέπει να λυπάσαι υπερβολικά. Ούτε να απελπίζεσαι.
Λες: «Αγαπώ τον πατέρα μου, και γι’ αυτό θρηνώ απαρηγόρητα». Σωστό είναι αυτό. Μα και ο Θεός τον αγαπούσε. Και τον αγαπά ακόμη. Ασύγκριτα περισσότερο από σένα. Αυτό σημαίνει: Το μόνο που έχεις να κάνεις, είναι να αφήσεις την αιώνια τύχη του πατέρα σου στην αγαθότητα και την στοργική αγάπη του Θεού. Γιατί, αν ‘Εκείνος ευδοκήσει να του χαρίσει το έλεος του, ποιος θα Τον εμποδίσει;
ΙΙ. ΣΤΟΝ ΑΛΕΞΙΟ ΜΠΟΤΣΚΙΦ
1. Κατάκριση του πλησίον
Μαθητής: Τι είναι η κατάκριση του πλησίον; Και γιατί οι Πατέρες εκείνον που κατακρίνει τον συγκρίνουν με τον ‘Αντίχριστο;
Γέρων: Κατάκριση είναι, όταν βλέπεις η ξέρεις μια αμαρτία η κάποιο ελάττωμα, του αδελφού σου, και λες μέσα σου:
– Κατά τη γνώμη μου, του αξίζουν αιώνια βάσανα, εκτέλεση η αρρώστιες! Τότε γίνεσαι κριτής του πλησίον σου. Και κάθεσαι στον θρόνο του μόνου Κριτή, του Χριστού. Και γίνεσαι, με την υπερήφανη αλαζονεία σου, μιμητής του Αντίχριστου.
Η κακολογία και η δυσφήμιση είναι κάτι, άλλο δεν αποτελούν κατάκριση.
Και το σκάνδαλο άλλο πράγμα είναι. Σκάνδαλο έχουμε, όταν, έξω από τα φυσιολογικά σου αισθήματα και χωρίς να το θέλεις, η ψυχή σου σκανδαλίζεται από μια επαίσχυντη πράξη ή λόγο. Αυτά για μας.
Τους πατέρες η σιωπή και η ενασχόληση τους με την εσωτερική εργασία δεν τους άφηνε περιθώριο να ασχοληθούν με τις αμαρτίες τον πλησίον. Και έβλεπαν μόνο τις δικές τους.
2. Μόνο τις δικές σου
Μαθητής: Στην εξομολόγηση, επιτρέπεται να κάνω αναφορά σε άλλο πρόσωπο, με το οποίο αμάρτησα, με λόγο η με έργο;
Γέρων: Θέλεις να μετανοήσεις και για λογαριασμό του; Αν εκείνος δεν θέλει να εξομολογηθεί, πως θα εξομολογηθείς εσύ γι’ αυτόν; Εξομολογήσου μόνο τις δικές σου αμαρτίες.
3. Προτροπή για εξομολόγηση
Μαθητής: Επιτρέπεται να υποδείξω σε κάποιο αδελφό, ότι πρέπει να εξομολογηθεί κάποια αμαρτία του;
Γέρων: (Ο γέροντας χαμογέλασε). Έχεις πολύ άγχος για την σωτηρία του αδελφού σου! Νομίζω, ότι θα ήταν καλύτερα, να προσευχηθείς να τον φωτίσει ο ίδιος ο Κύριος.
4. Εξαγόρευση σαρκικών λογισμών
Μαθητής: Οι Πατέρες λένε, ότι η λεπτομερής περιγραφή στην εξομολόγηση των σαρκικών λογισμών και κινημάτων, είναι βλαβερή. Γιατί ακόμη και η ανάμνηση τους μολύνει τα χείλη και τον νου. Είναι όντως έτσι;
Γέρων: Έτσι είναι. Οι Πατέρες ήταν πιο έμπειροι από εμάς στα ζητήματα της ψυχής. Μα ο κάθε γέροντας, έχει την δική του τακτική. Ένας γέροντας, μπορεί και ακούει την εξομολόγηση σου- χωρίς κίνδυνο να ενοχληθεί από κάποιο πάθος- ή να υποστεί κάποια βλάβη. Και συ θα μπορούσες να κάνεις μια λεπτομερή εξομολόγηση χωρίς πάθος και με συντριβή, εξευτελίζοντας τον εαυτό σου από ταπείνωση. Μια λεπτομερής εξομολόγηση – σε σπάνιες περιπτώσεις – μπορεί να αποβεί ωφέλιμη.
Οι γέροντες γνώριζαν το άπειρο έλεος του Θεού. Που δεν ζητά να ταπεινωθούμε υπερβολικά. Και μας συνιστούν να συντομεύουμε την εξομολόγηση των πονηρών λογισμών. Τους πονηρούς λογισμούς μερικές φορές, τους υποβάλλει ο διάβολος. Έτσι όταν συ εξομολογείσαι, δεν φανερώνεις δικούς σου λογισμούς, άλλα εκείνα που σου υποβάλλει εκείνος! Και ενώ εσύ νομίζεις, ότι κάνεις θεάρεστο έργο – πηγαίνοντας να εξομολογηθείς, εκείνος σε έχει κάνει παιχνιδάκι του!
5. Διάκριση λογισμών
Μαθητής: Πως μπορούμε να διακρίνουμε τους δικούς μας λογισμούς από τους λογισμούς που προέρχονται από τον εχθρό;
Γέρων: Ένας ερημίτης μου ανέφερε ότι παρ’ όλη του την πολύωρη και προσεκτική ενασχόληση με την πνευματική εργασία, δεν είχε καταφέρει να διακρίνει, ποιοι λογισμοί είναι δικοί του, και ποιοι του εχθρού. Όταν ο εχθρός περισπά τον λογισμό σου, δεν σου λέει: «Πήγαινε να κάνεις αυτό η εκείνο». ‘Απλώς κάνει συλλογισμούς εκείνος αντί για σένα. Σου λέει. σαν τάχα να σκέπτεσαι εσύ:
– Θα ήθελα να κάνω αυτό η εκείνο. Νομίζω, πως αυτό είναι καλό πράγμα, εκείνο όμως όχι. ‘Αποφάσισα να κάνω τα τάδε.
Συχνά, όλα αυτά δεν αποτελούν δικούς σου λογισμούς, αλλά του εχθρού. Καμουφλάρεται κάτω από το δικό σου, «εγώ». Και έτσι νομίζεις, ότι οι λογισμοί αυτοί είναι δικοί σου. Μα όχι. ‘Απλώς ακούς τις υποβολές του εχθρού.
6. Το μήκος της εξομολόγησης
Μαθητής: ‘Ορισμένοι ιερείς, με θεολογική κατάρτιση, απαιτούν πολύ λεπτομερειακές εξομολογήσεις για την κάθαρση της ψυχής.
Γέρων: Άφησε τους. Είναι δική τους δουλειά. Μα πως μπορούν να είναι συνεπείς, όταν έχουν υποχρέωση να ακούσουν 500 εξομολογήσεις μέσα σε τρεις ώρες;
7. Νοερά προσευχή
Μαθητής: Η νοερά προσευχή, δίνεται σε όλους;
Γέρων: Όχι. Η νοερά προσευχή δίνεται σε εκείνον που ο Κύριος θα τον επισκεφθεί με σκληρές δοκιμασίες, με θλίψεις, με την στέρηση ενός αγαπητού προσώπου. «Ένας τέτοιος άνθρωπος, θα προσευχηθεί και χωρίς να το θέλει. Και θα προσευχηθεί με όλη του την καρδιά, με όλη του την δύναμη και με όλη του την διάνοια. Συνεπώς, η πηγή της προσευχής, υπάρχει σ’ όλους τους ανθρώπους. Μα σύμφωνα με τις διδασκαλίες των Πατέρων ενεργοποιείται, ή μόνο, όταν κανείς σιγά-σιγά σκάβει όλο και πιο μέσα στον εαυτό του, ή ξαφνικά, με το τρυπάνι του Θεού.
8. ‘Αγάπη για την Μητέρα του Θεού
Μαθητής: ‘Ορισμένοι από τους Πατέρες έχουν πολύ αγάπη για την Μητέρα του Θεού. Και το διακηρύττουν. Γιατί όμως, η θέρμη τους αυτή μου φαίνεται αμφίβολη;
Γέρων: «Όποιος βάζει μπροστά του τις αρετές του, έχει το πάθος της υποψίας. Έτσι μερικές φορές καμαρώνουμε για τις προσευχές μας. Μα την Ίδια στιγμή, βρισκόμαστε πολύ μακριά από την Βασίλισσα των Ουρανών. Ας δοξάσουμε την Μητέρα του θεού, φροντίζοντας να αποκτήσουμε τις δικές της αρετές, καθαρότητα και ταπείνωση και όχι με τις δοξολογίες που της προσφέρουμε.
9. Ο ακάθιστος
Μαθητής: Τι έχετε να πείτε για εκείνους, που ψάλλουν πολλούς κανόνες, για να παραγεμίσουν τον κανόνα τους;
Γέρων: Εκείνος που κατανοεί τα λόγια των κανόνων, όπως ο υμνογράφος τους, και εισδύει σε κάθε τους λέξη χωριστά, προσεύχεται σωστά. Μα όλοι δεν είμαστε Δαβίδ, επειδή διαβάζομε το ψαλτήρι. Ούτε Δαμασκηνοί, επειδή διαβάζουμε τους κανόνες του. Η προσευχή του τελώνη, είναι η καλύτερη από όλες και είναι πιο κοντά σε όλους μας.
10. Ο δρόμος της σωτηρίας
Μαθητής: Ποιος είναι ο ευκολότερος δρόμος, που οδηγεί στην σωτηρία;
Γέρων: Φαντάσου, ότι ο Κύριος μας Ιησούς Χριστός, βαδίζει επάνω στην γη, με όλη του την ευαγγελική απλότητα. Περπατώντας και συ μαζί Του, γίνεσαι καλύτερος από ότι είσαι τώρα;
Μαθητής: (Αφού σκέφθηκα για μια στιγμή, απάντησα):
‘Υποθέτω, πως θα έμενα ο ίδιος, όπως και πριν! Χωρίς καμία ιδιαίτερη χάρη από τον Θεό. Πολλοί είχαν ακολουθήσει τον Χριστό. Και έπειτα ξέπεσαν!
Γέρων: Και ποιο είναι εκείνο, που ελκύει την χάρη του Θεού περισσότερο από κάθε τι άλλο;
Μαθητής: Δεν γνωρίζω, πάτερ.
Γέρων: Αν προσπαθείς να έχεις την απλότητα των ‘Αποστόλων, δεν κρύβεις τα ανθρώπινα ελαττώματα σου, και δεν προσποιείσαι τον πολυευλαβή, τότε τον βρήκες τον δρόμο. Μα, παρ’ ότι είναι εύκολος, πολλοί δεν τον βρίσκουν! Ο δρόμος αυτός είναι η συντομότερη οδός προς την σωτηρία. Και ελκύει την χάρη του Θεού στον άνθρωπο. Η απλότητα και η ειλικρίνεια, είναι οι πιο ευάρεστες στον Κύριο αρετές. “Εάν μη στραφείτε και γένησθε ως τα παιδία, ου μη εισέλθητε εις την Βασιλείαν των Ουρανών” (Ματθ. 18,3).
11. Συντριβή καρδιάς
Μαθητής: Πολλοί από εκείνους που έρχονται σε σας, μου προκαλούν αηδία. Λόγω της κουταμάρας και της αγραμματοσύνης τους. Παρ’ ότι το ξέρω, ότι ωφελούνται κοντά σας. Πως συμβαίνει αυτό;
Γέρων: Επειδή δεν έχεις συντριβή καρδιάς. Όποιος πονάει από αγάπη για τον πλησίον του, δεν κοιτάζει την κουταμάρα του. Αλλά παρακαλεί τον Κύριο με φόβο, να τον φωτίσει, τι να πει για το συμφέρον του πλησίον του. Έτσι εκπληρώνεις το καθήκον που έχεις, να συμβουλεύεις ταπεινά και με σεβασμό σαν έργο του Θεού; Μερικές φορές, ακόμη και μετά από προσευχή, δεν βρίσκεις να δώσεις μια ωφέλιμη απάντηση. Και εξευτελίζεσαι. Έχεις χρέος να κατηγορείς τον εαυτό σου. Με επίγνωση της αναξιότητας σου. Και να είσαι έτοιμος σε κάθε στιγμή να πεις σε όλους:
– Ευχηθείτε για μένα, ένα ανάξιο δούλο του Θεού.
12. Διάθεση έναντι του γέροντα
Μαθητής: Γέροντα, πως μου συμβαίνει, ορισμένες φορές να σας αγαπώ, ενώ άλλες εξ αιτίας του μεγάλου πλήθους των ανθρώπων, που έρχονται εδώ και σας ενοχλούν, με εκνευρίζετε;
Γέρων: ‘Επιτέλους, δεν θα το καταλάβεις ποτέ; Αυτό σου συμβαίνει, επειδή δεν έχεις γίνει ακόμη μοναχός! Είσαι απλώς ένας περαστικός. Έχεις ακόμη να κόψεις πολλά. Να, π. χ. τα λόγια μου θέλεις να τα πιάνεις στον αέρα! Την σωτηρία σου θέλεις να την βρεις χωρίς κόπο! Θέλεις να τα μάθεις όλα με μιας! Μόνο έτσι εξηγείται η αφηρημάδα σου και τα φιλήματα σου στους ώμους και στα χέρια του γέροντα! Εγώ ήμουν ανά πάσα στιγμή έτοιμος να πέσω στα πόδια του π. Θεοδώρου χωρίς καθόλου συναισθηματική φόρτιση. Μόνο με υιική αφοσίωση. Κοίταξε την ηγουμένη Ανατολία και την γερόντισσα Αρκαδία. Αυτές δεν τους φθονούν εκείνους που με επισκέπτονται. Είναι πάντοτε έτοιμες να υποχωρήσουν. Και με αγαπούν πιο πολύ από εσένα. Και υπακούουν σε ότι κι αν τους πω. Πότε επιτέλους, θα σε ελευθερώσει ο Κύριος και σένα από τον κόσμο; «Ίσως τότε θα αγαπήσεις και συ τον πλησίον σου, σαν τον εαυτό σου.
Ελληνική Πατρολογία 