Μπορείτε να διαβάσετε το υπόλοιπο βιβλίο εδώ : Όσιος Ιωάννης ο Σιναΐτης. Κλίμαξ.
24. Περί πραότητας και απλότητας
(Διά τις αρετές της πραότητας, της απλότητας και της ακακίας, τις «σεσοφισμένες»*, όχι τις φυσικές, καθώς και για την πονηρία).
* Σεσοφισμένος: ο μετά σοφίας και πείρας, αυτός που έγινε συνετός, αυτός που αποκτήθηκε κατόπιν σοφών προσπαθειών, μεθόδων και αγώνων.
1. Της ανατολής του ηλίου, προτρέχει το φως της αυγής. Παρόμοια πριν από την ταπεινοφροσύνη τρέχει η πραότητα. Ας ακούσουμε δε και το Φως, δηλαδή τον Χριστό, να τις τοποθετεί κατ΄ αυτήν την σειρά. «μάθετε ἀπ᾿ ἐμοῦ, λέει, ὅτι πρᾷός εἰμι καὶ ταπεινὸς τῇ καρδίᾳ,» (Ματθ. ια΄ 29). Λοιπόν, το φυσικό είναι πριν λάμψει ο ήλιος να φωτιστούμε από το φως της αυγής και έπειτα να ατενίσουμε πλούσια τον ήλιο. Διότι δεν είναι δυνατόν, όπως το δείχνει και η φύση των πραγμάτων, να αντικρίσει κανείς τον ήλιο, δηλαδή την ταπείνωση, πριν γνωρίσει το φως της αυγής, δηλαδή την πραότητα.
2. Η πραότητα είναι μία αμετακίνητη κατάσταση του νου, πού παραμένει η ίδια και στις τιμές και στις περιφρονήσεις. Πραότητα σημαίνει, το να προσεύχεσαι ειλικρινώς για τον πλησίον σου, χωρίς να ενοχλείσαι καθόλου από τις ταραχές πού σου προξενεί. Η πραότητα είναι βράχος επάνω από την αφρισμένη θάλασσα, πού εντελώς ακλόνητος διαλύει όλα τα κύματα, τα οποία τον κτυπούν.
Η πραότητα είναι το στήριγμα της υπομονής, η θύρα ή καλύτερα η μητέρα της αγάπης, η προϋπόθεση της διακρίσεως, διότι όπως λέει η Γραφή, «διδάξει (Κύριος) πραεῖς ὁδοὺς αὐτοῦ» (Ψαλμ. κδ΄ 9)∙ η πρόξενος της αφέσεως των αμαρτιών, το θάρρος της προσευχής, η περιοχή του Αγίου Πνεύματος, διότι ο Κύριος λέει: «ἐπὶ τίνα ἐπιβλέψω, ἀλλ᾿ ἢ ἐπὶ τὸν ταπεινὸν καὶ ἡσύχιον;»; (πρβλ. Ησ. ξς΄ 2).
Η πραότητα είναι συνεργός στην υπακοή, οδηγός στην αδελφοσύνη, χαλινός της μανίας, κόψιμο του θυμού, μίμηση του Χριστού, ιδιότητα των Αγγέλων, δέσιμο των δαιμόνων, ασπίδα κατά της πικρής οργής.
3. Στις καρδιές των πράων θα αναπαύεται ο Κύριος, ενώ η ταραχώδης ψυχή είναι καθέδρα του διαβόλου. «μακάριοι οἱ πραεῖς, ὅτι αὐτοὶ κληρονομήσουσι τὴν γῆν» (Ματθ. ε΄ 5)∙ μάλλον θα γίνουν κυρίαρχοι της, ενώ οι οργίλοι και θυμώδεις άνδρες θα εξοριστούν από την γη τους.
4. Η πραεία ψυχή είναι θρόνος της απλότητας, ενώ ο νους του οργίλου δημιουργός της πονηρίας. Η ήπια ψυχή, θα δεχθεί μέσα της τους λόγους της σοφίας, εφ’ όσον «ὁδηγήσει (Κύριος) πραεῖς ἐν κρίσει» (Ψαλμ. κδ΄ 9) ή μάλλον στην διάκριση. Η ευθεία ψυχή συζεί με την ταπείνωση, ενώ η πονηρή είναι υπηρέτρια της υπερηφάνειας. Οι ψυχές των πράων θα γεμίσουν από γνώση και σύνεση, ενώ ο νους του θυμώδους συγκατοικεί με το σκοτάδι και την άγνοια.
5. Αυτός που θυμώνει και αυτός που ειρωνεύεται συναντήθηκαν μεταξύ τους. Και ήταν αδύνατο να βρεθεί ένας ευθύς λόγος στην συζήτηση τους! Αν ανοίξεις την καρδιά του πρώτου, θα βρεις την μανία, και αν ερευνήσεις την ψυχή του δευτέρου, θα αντικρίσεις την πονηρία.
6. Η απλότητα είναι μία συνήθεια και συμπεριφορά της ψυχής αποίκιλη, πού δεν κινείται σε κανέναν κακό λογισμό.
Η ακακία είναι μία γλυκιά και χαρούμενη ψυχική κατάσταση, απηλλαγμένη από κάθε κακή σκέψη και υπόνοια.
7. Πρώτο γνώρισμα της παιδικής ηλικίας είναι η αποίκιλη απλότης. Όσο την είχε αυτήν ο Αδάμ δεν αντίκρισε στον εαυτό του, ούτε ψυχική γυμνότητα, ούτε σωματική ασχημοσύνη.
8. Καλή βέβαια και αξιομακάριστη είναι η απλότητα πού έχουν μερικοί εκ φύσεως. Όχι όμως τόσο, όσο η απλότητα πού αποκτήθηκε με κόπους και ιδρώτες και με μετεγκεντρισμό της πονηρής φύσης. Διότι η μεν πρώτη είναι σκεπασμένη και προφυλαγμένη από πολυποίκιλες μεταβολές και πάθη ενώ η δεύτερη γίνεται πρόξενος της τέλειας ταπεινοφροσύνης και πραότητας. Και η μία δεν έχει πολύ μισθό, ενώ η άλλη έχει άπειρο και απροσμέτρητο.
9. Όλοι όσοι επιθυμούμε να προσελκύσουμε προς το μέρος μας τον Κύριο, ας Τον πλησιάσουμε σαν διδάσκαλο πού κάνει μάθημα, «απλώς και απλάστως και αποικίλως και απονήρως και απεριέργως». Επειδή Αυτός είναι απλούς και ασύνθετος, θέλει και οι ψυχές που Τον πλησιάζουν να είναι απλές και ακέραιες. Και δεν είναι δυνατόν να αντικρίσεις ποτέ απλότητα χωρίς ταπείνωση.
Πονηρός σημαίνει άνθρωπος πού κάνει ψευδείς προβλέψεις και πού φαντάζεται ότι αντιλαμβάνεται τους λογισμούς των άλλων από τα λόγια τους, και τα μυστικά των καρδιών τους από τις εξωτερικές κινήσεις.
10. Είδα ανθρώπους ευθείς πού έμαθαν από τους πονηρούς να πονηρεύονται, και θαύμασα πώς τόσο γρήγορα κατόρθωσαν να χάσουν το φυσικό τους ιδίωμα και προτέρημα.
11. Όσο εύκολα αλλάζουν και ξεπέφτουν οι ευθείς, τόσο δύσκολα μπορούν να μεταβληθούν οι αντίθετοι, οι πονηροί. Πολλές φορές η πραγματική ξενιτειά και η υποταγή και η προφύλαξη του στόματος κατόρθωσαν πολλά και επέτυχαν παραδόξως να μεταβάλουν καταστάσεις αθεράπευτες.
12. Εάν «ἡ γνῶσις φυσιοῖ» [η γνώση φουσκώνει (από υπερηφάνεια)] (Α΄ Κορ. η΄ 2) τους περισσοτέρους, σκέψου μήπως το να είναι κάποιος ανίδεος και αμαθής φέρνει κάποια σχετική ταπείνωση, αν και υπάρχουν –σπάνιοι βεβαίως- και αυτοί που υπερηφανεύονται για την αμάθειά τους.
13. Ζωντανή απόδειξη και υπόδειγμα της μακάριας απλότητας, υπήρξε ο τρισμακάριος Παύλος ο απλούς [1]. Κανείς δεν είδε πουθενά, ούτε άκουσε, ούτε πρόκειται να δει ποτέ τόση πνευματική πρόοδο, σε τόσο σύντομο χρόνο.
[1] Καταγόταν από την Αίγυπτο. Κατ΄ αρχήν ακολούθησε τον έγγαμο βίο, αλλά η διαγωγή της συζύγου του, συντέλεσε να τον ανταλλάξει με την αναχωρητική ζωή. Διετέλεσε μαθητής του Μεγάλου Αντωνίου και ανήλθε σε υψηλά μέτρα αγιότητας. Η υπακοή του, η απλότητα και η ακακία του υπήρξαν παροιμιώδεις. Η μνήμη του εορτάζεται στις 7 Μαρτίου.
14. Απλούς μοναχός σημαίνει ζώο άλογο, αλλά και λογικό, πού κάνει υπακοή και αποθέτει εντελώς το φορτίο του στον οδηγό του. Το ήμερο ζώο δεν θα αντιμιλήσει σ΄ εκείνον πού το δένει. Ομοίως και η ευθεία ψυχή στον ιδικό της προεστώτα. Ακολουθεί εκείνον πού την σύρει όπως θέλει και έως θυσίας δεν γνωρίζει να αντιλέγει.
15. Απονήρευτος άνθρωπος σημαίνει καθαρή φύση της ψυχής, όπως ακριβώς επλάσθηκε, πού συνεργάζεται και συνομιλεί εύκολα με όλους τους ανθρώπους.
16. Ευθύτητα σημαίνει απερίεργη σκέψη, ανυπόκριτη συμπεριφορά, ομιλία φυσική και ανεπιτήδευτη. Όπως ονομάζεται ο Θεός αγάπη, έτσι ονομάζεται και ευθύτητα. Γι΄αυτό και ο σοφός, δηλαδή ο Σολομών, στο «Άσμα» λέει στην καθαρά καρδία: «εὐθύτης ἠγάπησέ σε» (α΄ 4). Καθώς επίσης και ο πατέρας του λέει στους «Ψαλμούς»: «χρηστὸς καὶ εὐθὴς ὁ Κύριος·» (κδ΄ 8). Λέει ακόμη ότι σώζονται οι συνώνυμοι Του: «Τοῦ σῴζοντος τοὺς εὐθεῖς τῇ καρδίᾳ» (ζ΄ 11). Λέει επίσης: «Ευθύτητα ψυχών είδε και επεσκέψατο το πρόσωπον αυτού» (πρβλ. ι΄ 7).
17. Πονηρία σημαίνει μεταβολή της ευθύτητας, σκέψη πλάνης, ψεύδη που λέγονται κατ΄ οικονομίαν, όρκοι που εν μέρει αληθεύουν, λόγοι πού έχουν περιπλακεί, καρδιά όμοια με τον βυθό της θάλασσας, άβυσσος δολιότητας, ψευδολογία που μονιμοποιήθηκε, οίηση πού κατάντησε φυσική, αντίπαλος της ταπεινώσεως, υποκριτική μετάνοια, απομάκρυνση του πένθους, εχθρός της εξομολογήσεως, τακτική εκείνων πού ακολουθούν την γνώμη τους, πρόξενος ηθικών πτώσεων, εμπόδιο στην ανέγερση των πεσόντων, αντιμετώπιση των ύβρεων με φαινομενικό χαμόγελο, σκυθρωπότητα ανόητη και αφύσικη, ευλάβεια επίπλαστη, ζωή όμοια με των δαιμόνων.
18. Ο πονηρός είναι συνομιλητής και συνώνυμος του διαβόλου. Γι΄ αυτό και ο Κύριος μας δίδαξε έτσι να τον αποκαλούμε -τον διάβολο- λέγοντας: «ρῦσαι ἡμᾶς ἀπὸ τοῦ πονηροῦ» (Ματθ. ς΄ 13).
19. Η πονηρία είναι μία επιστήμη ή καλύτερα ασχημοσύνη των δαιμόνων, η οποία ενώ είναι στερημένη από αλήθεια, προσπαθεί να το κρύβει και να εξαπατά πολλούς.
20. Η υποκρισία είναι μία κατάσταση όπου το σώμα, οι εξωτερικές δηλαδή εκδηλώσεις, βρίσκεται σε αντίθεση με την ψυχή. Είναι δε η κατάσταση αυτή περιπεπλεγμένη με παντός είδους κακές σκέψεις και επινοήσεις.
21. Ας φύγουμε λοιπόν μακρυά από τον γκρεμό της υποκρισίας και τον λάκκο της υπουλότητας, ακούγοντας τα λόγια του Ψαλμωδού: «ὅτι οἱ πονηρευόμενοι ἐξολοθρευθήσονται» (Ψαλμ. λς΄ 9) και «ὡσεὶ χόρτος ταχὺ ἀποξηρανθήσονται καὶ ὡσεὶ λάχανα χλόης ταχὺ ἀποπεσοῦνται» (Ψαλμ. λς΄ 2). Διότι οι τοιούτοι άνθρωποι γίνονται βοσκή των δαιμόνων.
22. Δύσκολα θα εισέλθουν οι πλούσιοι στην βασιλεία των ουρανών. Ομοίως δύσκολα θα αποκτήσουν την απλότητα οι συνετοί ανόητοι, (αυτοί δηλαδή πού ενώ είναι ανόητοι παρουσιάζονται με την πονηρία τους ως συνετοί).
23. Μία πτώση πολλές φορές σωφρόνισε τους κακούς και πονηρούς και τους χάρισε χωρίς να το θέλουν την ακακία και την σωτηρία.
24. Αγωνίζου να θεωρείς πεπλανημένη την λογική σου και την κρίση σου [2], και έτσι θα βρεις σωτηρία και ευθύτητα έν Χριστώ Ιησού τώ Κυρίω ημών. Αμήν.
[2] Η έννοια της παράδοξης αυτής προτροπής είναι: «Μη βασίζεσαι στην δική σου φρόνηση, αλλά στου πνευματικού σου πατέρα». Σχετικώς συνιστά και η Αγία Γραφή: «μὴ ἴσθι φρόνιμος παρὰ σεαυτῷ» (Παρμ. γ΄ 7 – Ρωμ. ιβ΄ 16). «Οὐαὶ οἱ συνετοὶ εν ἑαυτοῖς καὶ ἐνώπιον αὐτῶν ἐπιστήμονες» (Ησ. ε΄ 21).
Όποιος κατόρθωσε να ανεβεί έως εδώ, ας έχει θάρρος, διότι μιμούμενος τον διδάσκαλο Χριστό σώθηκε.
Όσιος Ιωάννης ο Σιναΐτης. Κλίμαξ. Εκδ. Ιερά Μονή Παρακλήτου. Ωρωπός
Ελληνική Πατρολογία 